Læknablaðið - 15.11.1990, Blaðsíða 8

434
LÆKNABLAÐIÐ
45 tilviljanakennt völdu. Sjá mynd 4 með
jákvæðu samanburðarsýni.
Fjölskyldum með stökkbreytingu í amínósýru
3500 í apó-B sameindinni var fyrst lýst
í Bandaríkjunum fyrir fáeinum árum (4).
Þessir rannsakendur fundu stökkbreytinguna
eftir að hafa raðgreint DNA í þeim hluta
apó-B gensins sem ákvarðar bindihluta
sameindarinnar við LDL-viðtaka. Apó-
B er með stærstu prótínum í líkamanum,
4536 amínósýrur og þessi stökkbreyting
á einni amínósýru undirstrikar mikilvægi
réttrar prótínsamsetningar á apó-B til að
viðtakinn skynji það. Nýlegar rannsóknir í
Bretlandi, Danmörku og Þýskalandi sýndu
fram á að þessi sami galli fannst í u.þ.b.
3% einstaklinga sem höfðu greinst með FH
sökum kólesterólútfellinga í hásinar (3,5)
og því virðist sem þessi galli í apó-B geti
valdið líkum einkennum og FH. I Bretlandi
reyndust einnig um 3% þeirra einstaklinga
sem voru með gerð Ila af kólesterólhækkun
í sermi hafa þennan erfðagalla í apó-B
en hins vegar enginn úr stórum hópi Ilb
(bæði hækkað kólesteról og þríglyseríðar).
Höfundar drógu þá ályktun að tíðni þessarar
stökkbreytingar í Bretlandi og Þýskalandi væri
u.þ.b. 1:600 samanborið við 1:500 hvað varðar
dæmigert FH (3,5). í þessum hópi 95 óskyldra
Islendinga með hátt kólesteról í sermi sem við
rannsökuðunt fannst hins vegar enginn með
þessa stökkbreytingu í apó-B sameindinni.
Þessar niðurstöður okkar eru þær sömu og
fundust í rannsókn á 522 Finnum með FH
eða hátt kólesteról í sermi af öðrum ástæðum
(8). Tíðni þessa erfðagalla virðist því talsvert
mismunandi eftir þjóðlöndum og bendir til
þess að hvorki í Finnlandi né á Islandi sé
þessi galli algeng ástæða fyrir háu kólesteróli í
sermi.
Að minnsta kosti hmm stökkbreytingum hefur
verið lýst í apó-B geninu sem valda lágu
LDL-kólesteróli í sermi (9). Því verður að
teljast ntjög líklegt að fleiri stökkbreytingar
en í amínósýru 3500 séu orsök arfbundinnar
hækkunar á kólesteróli í sermi og skýrist það
væntanlega á næstu árum. Ef svo reynist
vera þá mun sú tækni sem hér var notuð
koma að gagni við slíka greiningu þegar
í bamæsku. Enn sem komið er hefur því
einungis fundist hér á landi erfðagalli sem
veldur hinu dæmigerða FH (galli í LDL-
A B
Figure 4. Autoradiogram of a slot blot of amplified
part of the apo B gene hybridised with ,2P labelled
allele specific oligonucleotide (ASO) probes. Lane A
was probed with AS01, detecting the normal allele
and lane B with AS02 detecting the mutated allele.
No one is a positive control. No. 2-5 are samples
from individuals with normal alleles.
viðtakageninu) sem þó er aðeins lítill hluti af
arfbundinni kólesterólhækkun í sermi (6,10).
Sú erfðatæknilega aðferð sem hér var
notuð (ensímhvött fjölföldun á DNA, PCR)
hefur rutt sér til rúms á síðustu árum og
reynst gagnleg í sambandi við margs konar
rannsóknir. Þessi aðferð gerir kleift að vinna
með ntjög lítið af DNA, fræðilega með eina
sameind. Þannig hefur reynst unnt að fjölfalda
DNA sem hefur verið einangrað úr hárrótum
(11), þekjufrumum í munni fengnunt með
munnskoli (12), blóðdropum á þerripappír
(13), einnig gömlum paraffín steyptum
sýnum, allt að 20 ára gömlu frumustroki úr
leghálsi (14) og jafnvel árþúsunda gömlum
mannaleifum (15).
Af þessu sést að möguleikamir eru miklir,
viti menn að hverju þeir eru að leita, en í
flestum tilvikum verða DNA raðimar við
svæðið sem fjölfalda á að vera þekktar.
Þessi tækni einfaldar ýmsar rannsóknir, t.d.
á skerðibúta breytileika (restriction fragment
length polymorphism RFLP) og gera má
ýmsar faraldsfræðilegar rannsóknir á gömlum
efniviði.
PCR lofar einnig góðu, hvort tveggja fyrir
og eftir fæðingu, í skimun eftir hvers konar
erfðasjúkdómum sem þekktar stökkbreytingar
valda. Vandamálið við greiningu ýmissa
erfðasjúkdóm^ er hins vegar að margar
mismunandi stökkbreytingar geta valdið
sömu sjúkdómseinkennum, eins og t.d. við
Thalassemiur og vöðvarýmanir og á það