Læknablaðið - 15.11.1990, Blaðsíða 32

454
LÆKNABLAÐIÐ
lýst er í skýrslu Jónasar Ragnarssonar og
Þorsteins Blöndals »Reykingavenjur 1985-
1988« (12). í henni kom í ljós að árið 1988
reyktu 33% fullorðinna karla og 32% kvenna
daglega. Þótt taka beri samanburðartölum með
fyrirvara er reykingatíðni hérlendis minni en
í Danmörku, Noregi, Finnlandi, Hollandi, V-
Þýskalandi og Bretlandi en nokkru hærri en
í Bandaríkjunum og í Svíþjóð. Skýrsla þeirra
Jónasar og Þorsteins sýnir líka að dregið hefur
úr reykingum hérlendis síðustu árin. Samband
reykinga og aldurs er svipað í þeirri könnun
og á Ríkisspítölum. Það er áhyggjuefni að
hlutfall reykingamanna er mun hærra meðal
þeirra sem eru undir fimmtugu en meðal hinna
sem eru eldri, þrátt fyrir meiri þekkingu meðal
hinna yngri.
Reykingakönnun var gerð á Borgarspítalanum
árið 1984 (13). Þá kom í ljós, að 36%
starfsmanna reyktu eða um 11 % fleiri en á
Ríkisspítölunum. Þetta er í allgóðu samræmi
við könnun Jónasar og Þorsteins, sem sýndi
að dregið hafði úr reykingum um 13% á 10
árum, 1978-1988.
Á Ríkisspítölum er hlutfall reykingamanna
langlægst í hópi lækna en hæst í hópi
ræstinga- og vaktmanna (og aðstoðarmanna). 1
Borgarspítalakönnuninni reyktu 16% lækna og
læknanema, en flestir reyktu meðal sjúkraliða,
eða 54%.
Búast má við, að reykingavenjur starfsfólks
á Ríkisspítölum og á Borgarspítala séu
sambærilegar þannig að gera má ráð fyrir að
dregið hafi úr reykingum heilbrigðisstétta á sl.
fimm árum.
Skýrsla Jónasar og Þorsteins sýnir einnig
glöggt (öfugt) samband menntunarstigs
og reykinga. Reykingar læknanema eru
dvínandi eins og fram kemur í skýrslu
Sigrúnar Reykdals og Þorsteins Blöndals,
en þar kom í ljós að árið 1985 reyktu 16%
læknanema daglega en aðeins 4% árið
1988 (14). í Svíþjóð reyktu 46% lækna
árið 1969, 30% árið 1977 og 15% árið
1988. Níu af hundraði bandarískra lækna
reyktu árið 1987 (15). Kvenlæknar reyktu
síður en karllæknar. Samkvæmt óbirtri
rannsókn Önnu Stefánsdóttur o.fl. reyktu
13% íslenskra lækna daglega árið 1989 (16),
en um síðastliðin áramót reyktu aðeins 7%
lækna á Ríkisspítölunum. Þessar tölur sýna
glöggt að reykingar eru á hröðu undanhaldi
meðal heilbrigðisstarfsmanna og eru læknar í
fararbroddi.
Könnunin leiðir í ljós góða almenna þekkingu
sjúkrahússtarfsmanna á skaðsemi reykinga.
Reykingamenn eru hlutfallslega fleiri meðal
þeirra sem hafa minnsta þekkingu á skaðsemi
reykinganna. Hins vegar er ekki munur á
fjölda reykingamanna meðal þeirra sem
hafa miðlungs- og mikla þekkingu. Það
vekur furðu, að allstór hópur svarenda
gerir sér ekki grein fyrir því, að reykingar
móður geta skaðað fóstur og að reykingar
foreldra geta haft þau áhrif að böm byrji að
reykja. Þessar niðurstöður eru í samræmi
við niðurstöður úr könnun sem gerð var á
reykingum og reykingavenjum meðal kvenna
á sængurkvennadeildum Landspítalans 1987
(17). Þar kom í ljós að rúmlega þriðjungur
kvennanna hafði reykt á meðgöngu. Af þeim
breytti um þriðjungur engu um reykingar
sínar, en 60% minnkuðu þær.
Nokkur munur reyndist á þekkingu eftir aldri,
yngra fólkinu í hag en lítill munur var á
stéttum þó læknar hefðu vinninginn. Hlynntir
reykingabanni voru 45.4% svarenda. Fyrir
aðeins fimm árum voru 20% starfsmanna
Borgarspítalans á sömu skoðun. Þetta bendir
til þess að reykingabanni á sjúkrahúsum
vaxi mjög ört fylgi. Þekking, aldur og
reykingar hafa greinilega áhrif á viðhorf
til reykingabanns. Þeir sem hafa meiri
þekkingu og eru eldri eru frekar fylgjandi
algeru reykingabanni en takmörkuðu en
reykingamenn síst. Nær allir svarendur
voru fylgjandi banni eða takmörkunum á
reykingum og langflestir reykingamenn vildu
hætta að reykja. Svipuð niðurstaða fékkst í
könnun á viðhorfi læknanema, sem sýndi að
97% þeirra vildu takmarkanir á reykingum á
sjúkrahúsum (14).
í heild bendir könnunin til þess að nú sé
heppilegt tækifæri til að gera reykingar
útlægar af íslenskum sjúkrahúsum. Styður hún
þannig tilmæli Landssambands sjúkrahúsa,
sem vitnað var til í upphafi. En þótt
reykingabann eigi hratt vaxandi fylgi að
fagna meðal heilbrigðisstarfsmanna, ekki
síst lækna, er nauðsynlegt að ýta enn frekar
undir þá þróun. Samkvæmt niðurstöðum
þessarar könnunar er fylgi við reykingabann
mest meðal þeirra sem ekki reykja. Aðeins