Læknablaðið - 15.11.1990, Blaðsíða 44

464
LÆKNABLAÐIÐ
ÁHRIF SÝKLALYFJA Á DNA MYNDUN
OG ÖRSJÁRGERÐ BAKTERÍA MEÐAN Á
EFTIRHRIFUM STENDUR
Magnús Gottfreðsson, Helga Erlendsdóttir,
Ragnhildur Kolka, Aðalsteinn Guðmundsson,
Sigurður Guðmundsson. Lyflækningadeild og
sýklarannsóknadeild Borgarspítala. Rannsóknastofa
Háskólans í líffærafræði.
Eftirhrif sýklalyfja (postantibiotic effect, PAE) er
tímabundin vaxtarstöðvun baktería sem kemur fram eftir
að sýklalyf eru horfin af sýkingarstað. Þessi vaxtarstöðvun
er mislöng eftir því hvaða bakteríur og lyf eiga í hlut.
Flest sýklalyf geta valdið eftirhrifum hjá Gram-jákvæðum
bakteríum, en hjá Gram-neikvæðum bakteríum koma
eftirhrif einungis fram eftir lyf sem verka á prótein-
og/eða kjamasýruframleiðslu, en /3-lactamlyf valda ekki
eftirhrifum hjá þessum hópi baktería. Einnig hefur verið
sýnt fram á að bakteríur eru í mörgum tilfellum næmari
fyrir átfrumuvirkni meðan eftirhrif vara (postantibiotic
leukocyte enhancement, PALE). Hin síðari ár hefur áhugi
manna á eftirhrifum sýklalyfja farið vaxandi því talið er
að aukin þekking á þessum þætti í samspili baktería og
sýklalyfja geti haft áhrif á skömmtun lyfjanna, sér í lagi
tímalengd milli gjafa.
Orsakir eftirhrifa eru ekki þekktar. Sýnt hefur verið
fram á að þau skýrast ekki af sýklalyfjum í lágri þéttni
á sýkingarstað. Til að komast nær orsökum þessarar
tímabundnu vaxtarhömlunar höfum við bæði kannað
DNA myndun og útlitsbreytingar baktería meðan á
eftirhrifum stendur eftir gjöf mismunandi sýklalyfja.
Rannsakaðar hafa verið bæði Gram-jákvæðar og Gram-
neikvæðar bakteríur (S. aureus, E. coli og P. aeruginosa).
Bakteríumar voru merktar með 'H-thymidine eða 'H-
adenine í 10 mínútur með reglulegu millibili. Með
þessum athugunum höfum við þróað nýja aðferð til
að meta eftirhrif og hefur hún sýnt góða fylgni við
viðurkenndar aðferðir (r=0,988 fyrir E. coli og r=0,831
fyrir S. aureus). Einnig höfum við sýnt fram á að DNA
myndun er lítil í upphafi eftirhrifa eftir flest sýklalyf að
ciprofloxacini undanskildu. Þegar eftirhrifum sleppir eykst
DNA myndunin og helst í hendur við frumufjölgun. Með
rafeindasmásjá hafa verið greindar breytingar á örsjárgerð
bakteríanna sem eru sértækar eftir þvf hvaða lyf hafa
verið gefin.
Þessar athuganir benda til þess að orsakir eftirhrifa séu
mismunandi eftir því hvaða bakteríur og lyf eiga í hlut.
FRUMSÝKING AF CYTOMEGALOVEIRU OG
MAGASÁR í HEILBRIGÐUM EINSTAKLINGI -
SJÚKRATILFELLI
Gunnar Guðmundsson, Davíð O. Arnar,
Ásgeir Theodórs, Gunnar Valtýsson, Ásbjörn
Sigfússon, Jón G. Jónasson. Lyllækningadeild St
Jósefsspítala Hafnarfirði, Rannsóknastofa Háskólans
í ónæmisfræði, Rannsóknastofa Háskólans í
líffærameinafræði.
Cytomegaloveiru (CMV) sýkingar em algengar og meira
en 50% fullorðinna hafa mótefni gegn veirunni. Algengast
er að sýkingin sé einkennalaus. Einnig er vel þekkt
eitlasóttarlík mynd sem stundum er með einkennum frá
mörgum líffærakerfum. CMV sýkingar eru algengar í
meltingarvegi hjá ónæmisbældum, til dæmis sjúklingum
með alnæmi og líffæraþegum, en fáum tilfellum hefur
verið lýst hjá sjúklingum með eðlilegt ónæmiskerfi.
Fjömtíu og tveggja ára gömul kona var lögð inn með
sex daga sögu um uppköst og verki í uppmagálssvæði
með leiðni aftur í bak. Hún hafði áður verið hraust og
aldrei fengið blóðgjöf. Hún fæddi heilbrigt bam 10
mánuðum fyrir innlögn. Við skoðun var kviður mjúkur
en bein þreifieymsli í uppmagálssvæði. Engin lifrar-
né eitlastækkun fannst. Speglun af efri meltingarvegi
leiddi í ljós þrjú sár í maga. Tekin vom vefjasýni úr
jöðrum sáranna. Vefjagreining með venjulegri HE litun
staðfesti sár og í kirtilþekjufrumum í slímhúð magans og
í einstaka frumum í eiginþynnu slímhúðar sáust CMV
innlyksur. Blóðrannsóknir sýndu eitlafrumudreyra með
frábrigðilegum frumum og IgM mótefni gegn CMV
sem ekki vom til staðar 17 mánuðum áður. ítarlegar
rannsóknir á ónæmiskerfi voru eðlilegar. Sjúklingur
svaraði vel meðferð með H2-blokka og útskrifaðist
við góða líðan. Speglun af efri meltingarvegi mánuði
síðar sýndi að sárin voru gróin en enn sáust CMV
innlyksur í vefjasýnum úr magaslímhúð. Endurteknar
ónæmisfræðilegar rannsóknir og speglun af efri
meltingarvegi sjö mánuðum eftir útskrift vom eðlilegar.
Sjúklingurinn hafði þá verið einkennalaus frá útskrift.
Fáum tilfellum af CMV sýkingum í meltingarvegi
heilbrigðra hefur verið lýst og hjá fæstum þeirra hefur
verið lýst ítarlegri rannsókn á ónæmiskerfi. Nokkur tilfelli
eru frá því fyrir daga HIV mótefnamælinga. Sumir höfðu
fengið blóðgjöf. Við höfum aðeins fundið tvö tilfelli þar
sem sermisvendingu er lýst eins og hjá okkur. Það er
óljóst hvort CMV valdi sárum í meltingarvegi eða hvort
hún setjist í sár sem eru til staðar fyrir. Það að sýkingin
var virk á sama tíma og sárin koma fyrir bendir til að
veiran gæti hafa valdið sárunum. Ef CMV innlyksur sjást
í vefjasýnum frá meltingarvegi ætti það að vekja gmn
um ónæmisbælingu. En eins og þetta tilfelli sýnir geta
CMV sýkingar komið fyrir í meltingarvegi heilbrigðra
einstaklinga en eru þó afar sjaldgæfar.
KÖNNUN Á ÞÉTTNI FRÚKTÓSAMÍNA OG HbAl í
BLÓÐI HEILBRIGÐRA OG SYKURSJÚKRA
Magnús Valdimarsson, Ástráður B. Hreiðarsson,
Sigurður H. Sigurðarson, Matthías Kjeld.
Rannsóknarstofan í Domus Medica, göngudeild
sykursjúkra Landspítala.
Frúktósamínpróf er nýleg aðferð til mælinga á
sykurbundnum sermispróteinum. Frúktósamín
samanstanda af flokki sermis - og vefjapróteina. Myndun
þeirra er óensýmhvatað tveggja skrefa hvarf þar sem
glúkósi og amínóhópar próteina hvarfast og mynda
sykurbundin prótein á svipaðan hátt og á sér stað við
myndun sykurbundins blóðrauða (HbA 1). Þar sem
niðurbrotstími frúktósamína er mun styttri (1-3 vikur) en
HbAl (u.þ.b. 120 dagar) endurspeglar þéttni frúktósamína
og HbA I í sermi stjómun blóðsykurs á mismunandi
tímum, eða á fyrstu til annarrar viku á undan blóðtökunni
fyrir frúktósamínin og allt að áttundu viku fyrir HbA 1.
Frúktósamínmæling getur því verið mikilvæg viðbót við
mælingu HbAl til mats á sykursýkisstjómun, til dæmis ef
breyta þarf meðferð. Frúktósamínpróf hefur ýmsa kosti
fram yfir HbAl mælingu. Prófið er ódýrara, fljótlegt
í framkvæmd, hægt að beita meiri sjálfvirkni. Til að
finna viðmiðunarmörk fyrir frúktósamín og til að kanna