Læknablaðið - 15.11.1990, Blaðsíða 43

LÆKNABLAÐIÐ
463
SKÚTABÓLGA - ORSAKIR OG FORSPÁRGILDI
NEFRÆKTUNAR
Helga Erlendsdóttir, Sigurður Guðmundssun,
Einar Thoroddsen, Sigurður Stefánsson, Magnús
Gottfreðsson, Haraldur Briem. Sýklarannsóknadeild,
háls-, nef- og evrnadeild og lyflækningadeild
Borgarspítala.
Skútabólga (sinusitis) er algeng sýking fullorðinna. og
benda athuganir vestan hafs til að skútubólga fylgi í
kjölfar um 0,5% efri loftvegasýkinga. Litlar upplýsingar
eru til um tíðni og orsakir sjúkdómsins hérlendis.
Tilgangur þessarar athugunar var annars vegar að kanna
orsakir skútabólgu meðal fullorðinna hér á landi og hins
vegar að kanna forspárgildi ræktana frá nefi um orsök
sjúkdómsins.
Á tímabilinu febrúar til desember 1987 var á
Borgarspftala gerð rannsókn á 70 manns (28 karlar,
42 konur) á aldrinum 15-74 ára með kjálkaholubólgu
í samvinnu við lyfjafyrirtækið Astra (rannsókn
I). Megintilgangur rannsóknarinnar var tvíblindur
samanburður á virkni cefixime og cefaclor gegn
skútabólgu. Frá september 1988 til desember 1989 var
gerð svipuð rannsókn í samvinnu við Eli Lilly & Co.
á 101 einstaklingi (42 karlar, 59 konur) á aldrinum 16-
76 ára í því skyni að bera saman árangur meðferðar
með loracarbef og doxycyclin (rannsókn II). Enginn
einstaklinganna hafði ónæmisbælandi sjúkdóm. Greining
var staðfest í öllum tilvikum með röntgenmyndatöku.
Sýni var tekið til ræktunar með ástungu á kjálkaholu
(undir concha inferior) frá öllum einstaklingum. Hjá 74
einstaklingum í rannsókn II var jafnframt tekið nefstrok
til ræktunar. »Jákvætt« nefstrok var skilgreint sem
sýni er úr óx sami sýkill og frá ástungu á kjálkaholu.
Reiknað var næmi (sensitivity), sértæki (specificity),
jákvætt og neikvætt forspárgildi fyrir þessi tengsl. Hér eru
kynntar niðurstöður bakteríuræktana eingöngu, en árangur
meðferðar verður kynntur annars staðar.
I rannsókn I ræktuðust sjúkdómsvaldandi sýklar frá 36
einstaklingum af 70 (51%) og í rannsókn II frá 57 af 101
(56%). Frá 20 af þeini 93 sýnum sem reyndust jákvæð
(21,5%) ræktuðust >2 mismunandi sýklategundir. Sýklar
skiptust sem hér segir eftir tegundum:
Sýkill Rannsókn 1 Rannsókn II Alls %
S.pneumoniae .. 10 25 35 31
H.influenzae . . 14 12 26 23
S.aureus .. 7 6 13 11
S.milleri .. 2 8 10 9
Aðrir streptococci .... .. 5 6 11 10
B.catarrhalis .. 1 1 2 2
Loftfælnar bakteríur.. .. 5 5 10 9
Aörar bakteríur 7 7 6
Alls 44 70 114 100
Aðeins I stofn H. influenzae myndaði /3-lactamasa,
en báðir B. catarrhalis stofnanna og 12/13 S. aureus
stofnanna. Tengsl sýkils í nefi við tilvist sama stofns í
skúta (rannsókn II) voru sem hér segir, og er bæði litið til
allra stofna og auk þess algengustu sýklanna sérstaklega:
Jákvætt Neikv.
Næmi Sértæki forspárgildi forspárgildi
Allir.................. 82% 77% 84% 74%
S.pneumoniae......... 83% 98% 95% 93%
H.influenzae........... 60% 98% 86% 94%
Orsakir skútabólgu samkvæmt þessum athugunum eru
hliðstæðar þeim sem fram hafa komið í sambærilegum
erlendum rannsóknum. Jákvætt forspárgildi nefstroks
er umtalsvert og gagnlegt. Kjörmeðferð við skútabólgu
virðist samkvæmt þessum niðurstöðum vera lyf úr hópi
amínopenicillína, þó hafa verði allnokkra tíðni stofna sem
framleiða /3-lactamasa (14%) í huga.
LÍFHIMNUBÓLGUR TENGDAR KVIÐSKILUN
Ólafur S. Indriðason, Magnús Böðvarsson, Páll
Ásmundsson, Karl G. Kristinsson. Blóðskilun,
lyflækningadeild og sýkladeild Landspítala.
Sívirk kviðskolun (continuous ambulatory peritoneal
dialysis, CAPD) er nú viðurkennd meðferð við lokastigs
nýmabilun, en árið 1985 var áætlað að um 27.000
sjúklingar væru á slíkri meðferð í heiminum. Helsti
fylgikvilli er sýking. lífhimnubólga. Kviðskilun hófst á
Islandi í apríl 1985 á blóðskilunardeild Landspítalans.
Ákveðið var að kanna tíðni lífhimnubólgu hjá þessum
sjúklingum frá upphafi.
Gerð var afturvirk athugun á tímabilinu 12.04.85
til 12.04.89. Farið var yfir allar ræktanir á
kviðskilunarvökvum sem borist höfðu á sýkladeild og
sjúkraskrár allra sjúklinganna skoðaðar. Kviðskilun taldist
hafin um leið og kviðskilunarlegg hafði verið komið fyrir
inni í kviðarholinu. Lífhimnubólga taldist vera til staðar
ef í vökvanum voru >100 hvít blóökom/fil eða klínísk
einkenni um sýkingu og jákvæð ræktun.
Á þessum tíma voru 23 sjúklingar meðhöndlaðir með
kviðskilun í 493 meðhöndlunarmánuði. Lífhimnubólga
greindist 69 sinnum í 16 þessara sjúklinga, og er
sýkingartíðni því 1,68/meðhöndlunarár. Algengasta
orsök lífhimnubólgunnar var Staphylococcus aureus.
en hann ræktaðist í 29 skipti (42%). Aðrar orsakir voru
kóagúlasa neikvæðir stafýlókokkar 15 (22%), Gram
neikvæðir stafir 4 (6%), sveppir 1 og blönduð sýking I.
í 9 lífhimnubólgukastanna (13%) ræktuðust engir sýklar.
Innlögn á sjúkrahús var talin ráðleg í 80% tilvikanna.
Einn sjúklinganna lést af völdum lífhimnubólgu.
Kannanir hafa sýnt mjög mismunandi sýkingartíðni (0,23-
6,3 sýkingar/ári), en algengast er að hún sé á bilinu
0,8-1,2 sýkingar/ári. Athyglisvert er að hjá okkur var
algengasti sýkingarvaldurinn Staph.aureus, en það er
gagnstætt því sem víðast hvar þekkist, þar sem kóagúlasa
neikvæðir stafýlókokkar eru langalgengastir. Staph. aureus
veldur gjaman sýkingum meðfram kviðskilunarleggjum
(tunnel infections) sem erfitt er að uppræta án þess að
fjarlægja legginn. Vera má að ofangreindur mismunur hafi
stafað af tregðu við að skipta um legg við endurteknar
sýkingar.