Læknablaðið - 15.11.1990, Blaðsíða 41

LÆKNABLAÐIÐ
461
MINNKANDI ALGENGI MÓTEFNA GEGN
LIFRARBÓLGUVEIRU A Á ÍSLANDI
Haraldur Briem. Rannsókna- og Ivflækningadeild
Borgarspítala.
A þessari öld gekk smitandi lifrarbólga í faröldrum
allt til ársins 1953 en eftir þann tíma hafa skráð tilfelli
af smitandi lifrarbólgu verið fátíð. Faraldsfræðilegar
rannsóknir benda til að lifrarbólguveira A (HAV) hafi
verið meginorsök faraldra af völdum smitandi lifrarbólgu
hérlendis.
Algengi smits af völdum HAV var rannsakað með IgG
mótefnamælingu gegn HAV (anti-HAV) árið 1987.
Niðurstöðumar voru bomar saman við hliðstæða rannsókn
sem framkvæmd var 1979 með það fyrir augum að
kanna breytingar á algengi smits af völdum HAV.
Notast var við ELISA tækni við anti-HAV mælingamar
(HEPANOSTIKAR, ORGANON TEKNIKA). Rannsökuð
voru sermi frá 445 utanspítalasjúklingum án þekktra
lifrarsjúkdóma. Samsvarandi fjöldi sjúklinga frá árinu
1979 var 623.
Niðurstöður rannsóknarinnar sýndu marktæka aukningu
á algengi anti-HAV í sermi meðal þeirra sem eldri voru
en 50 ára. Algengi anti-HAV var marktækt minna í
aldurshópnum 40-49 ár (X2-9,492; p<0,01) og 50-
59 ára (X2=9,30l; p<0,0l) 1987 í samanburði við
Anti-HAV positive, %
Anti-HAV positive, %
samsvarandi aldurshópa 1979 (mynd 1). Enginn munur
reyndist á algengi anti-HAV milli þessara ára ef miðað
var við fæðingarár (mynd 2). Enginn munur reyndist á
algengi anti-HAV eftir kynjum eða eftir búsetu, það er
eftir því hvort einstaklingar bjuggu utan eða innan stór-
Reykjavíkursvæðisins.
Algengi anti-HAV er lágt meðal einstaklinga sem fæddir
eru eftir 1940 og algengið fór minnkandi í aldurshópnum
40-60 ára á árunum 1979-1987. Æ stærri hluti íslensku
þjóðarinnar verður næmur fyrir HAV. Því er mikils um
vert að vemda einstaklinga sem ferðast til svæða þar
sem smitandi lifrarbólga A er staðbundin og upplýsa
samkynhneigða og fíkniefnaneytendur, sem em í aukinni
smithættu, um smitleiðir sjúkdómsins.
SMITANDI LIFRARBÓLGA MEÐAL
FÍKNIEFNANEYTENDA Á ÍSLANDI
Ólöf Jónsdóttir, Sigurður Guðmundsson, Haraldur
Briem. Lyflækninga- og rannsóknadeild Borgarspítala.
Á Islandi hefur nýgengi skráðra sjúkdómstilfella af
völdum smitandi lifrarbólgu minnkað úr 87/100,000
íbúa á ári á 4. áratug þessarar aldar niður í 2,2/100,000
íbúa á ári á núverandi áratug. Talið er að flest þessara
sjúkdómstilfella megi rekja til lifrarbólgu A (HA).
Kerfisbundnar mótefnamælingar gegn lifrarbólguveim A
(anti-HAV IgM) og lifrarbólguveiru B (anti-HBc), ásamt
mótefnavaka hennar (HBsAG), frá sjúklingum með grun
um bráða smitandi lifrarbólgu hófust hins vegar ekki
hérlendis fyrr en í ársbyrjun 1986. Notast var við ELISA
tækni við mælingamar (ORGANON TEKNIKA).
Meðalnýgengi lifrarbólgu A (/100,000 íbúa/ár) árin 1986-
1989 var 4,9 og meðalnýgengi lifrarbólgu B (HB) var á
sama tíma 5,2. Af þeim 49 einstaklingum sem greindust
með HA reyndust 22 (45%) hafa smitast í tengslum við
utanlandsferðir. Á árinu 1989 reyndust níu einstaklingar
af þeim 15 (60%) sem greindust með HA hafa sögu
um fíkniefnaneyslu en á árunum áður fékkst ekki fram
saga um slíkt meðal þeirra sem höfðu HA. Af þeim 51
einstaklingi sem greindist með HB höfðu 12 (23,5%) sögu
um fíkniefnaneyslu en 11 þeirra greindust 1989.
Á þeim fjómm árum, sem rannsóknin náði yfir, var
nýgengi HA og HB svipað og reyndist hærra en skráð
nýgengi smitandi lifrarbólgu á þessum áratug. Á
árinu 1989 varð aukning á bæði HA og HB meðal
fíkniefnaneytenda. Lifrarbólguveira B smitast í
flestum tilvikum með blóðblöndun og því eðlilegt að
fíkniefnaneytendur sem sprauta sig séu í hættu á að
smitast af þeirri veim. Lifrarbólguveiran A smitast
hins vegar nánast alltaf vegna saurmengaðrar fæðu eða
drykkjar, bæði meðal þeirra sem sprauta sig og hinna
sem ekki gera það. Ekki tókst að sýna fram á með hvaða
hætti íslensku fíkniefnaneytendumir smituðust af völdum
lifrarbólguveim A en getum hefur verið leitt að því að
fíkniefnin hafi saurmengast við flutning landa á milli.
ALGENGI HIV SMITS MEÐAL SJÚKLINGA SEM
RANNSAKAÐIR VORU Á BORGARSPÍTALANUM
1986 OG 1989-1990
Haraldur Briem, Sigurður Guðmundsson, Egill
Þ. Einarsson. Rannsókna- og Ivflækningadeild
Borgarspítala.
Heilbrigðisyfirvöld um heim allan eiga í miklum