Læknablaðið - 15.11.1990, Blaðsíða 58

478
LÆKNABLAÐIÐ
í viðmiðunarhóp voru valdir úr þjóðskrá einstaklingar,
sem fæddir voru næst á undan og næst á eftir hinum
sykursjúka. Viðmiðunarhópurinn var því myndaður af
392 einstaklingum. Haft var samband við þá alla, fyrst
bréflega, síðan símleiðis. Þannig fengust einnig nákvæmar
upplýsingar um atvinnu feðra við getnað.
Við flokkun atvinnu var stuðst við atvinnuvega- og
vinnustéttaflokkun Hagstofu Islands. Feður sykursjúkra
og feður viðmiðunarhóps flokkuðust alls í 61 vinnustétt
innan megin atvinnuvega þjóðarinnar. Iðnaður reyndist
þriðji fjölmennasti atvinnuvegurinn, en þar voru aftur á
móti flestir feður sykursjúkra (19,9%) og umtalsvert fleiri
en feður viðmiðunarhóps (14,0%). Tilsvarandi fækkun var
á fjölda feðra sykursjúkra í öðrum atvinnuvegum, einkum
í landbúnaði og fiskveiðum. Dreifing feðra sykursjúkra
eftir vinnustéttum sýndi mikil frávik. Rösk 20% (20,4%)
allra feðra sykursjúkra skipuðust í aðeins sex vinnustéttir,
eða í tæplega 1/10 stéttanna, og helmingi oftar en feður
viðmiðunarhóps (10,7%). í fjórum þessara vinnustétta
var fjöldi feðra nægilega mikill til að meta hvem áratug
fyrir sig. I öllum tilvikum var hinn aukni fjöldi feðra
sykursjúkra áberandi alla fimm áratugina. Þessar sex
vinnustéttir, sem flokkuðust undir þrjá atvinnuvegi,
iðnað, mannvirkjagerð og samgöngur, voru: Olíuiðnaður,
málmsmíði og vélaviðgerð, bílaviðgerð, pípulögn, akstur
strætisvagna og langferðabíla, vöruflutningur á landi,
utan sendibíla. Hugsanlegur samnefnari þessara stétta er
olíur/oh'ubrennsla f starfsumhverfi þeirra.
Niðurstafiu: Það er vísbending um, að atvinna feðra við
getnað einstaklinga, sem síðar fá insúlínháða sykursýki
kunni að hafa þýðingu í sjúkdómsgerð.
RANNÓKNIR Á FERLI CYSTATIN C í
MONOCYTUM RÆKTUÐUM FRÁ SJÚKLINGUM
MEÐ ARFGENGA HEILABLÆÐINGU VEGNA
MÝLILDIS
Leifur Þorsteinsson, Guðmundur Georgsson,
María Bjarnadóttir, Bjarni Ásgeirsson, Isleifur
Ólafsson, Ólafur Jensson, Gunnar Guðmundsson.
Erfðafræðideild Blóðbankans, Tilraunastöð Háskólans
í meinafræði Keldum, Raunvísindastofa HI,
Klinisk-Kemiska Lab. háskólasjúkrahúsinu Lundi,
taugalækningadeild I.andspítala.
Arfgeng heilablæðing vegna cystatin C mýlildis
(amyloid) erfist ókynbundið rfkjandi. Fram til þessa hefur
sjúkdómnum verið lýst í 9 fjölskyldum. Átta eiga rætur
kringum Breiðafjörð og ein á Suðurlandi. Til grundvallar
blæðingunum liggja mýlildis útfellingar í litlum slagæðum
sem í langflestum tilfellum leiða til dauða á unga aldri
(20-40 ára). Að auki hefur verið sýnt fram á mýlildis-
útfellingar í vefjum utan miðtaugakerfis svo sem í eitlum,
munnvátnskirtli, milta, eistum og húð.
Próteinið sem myndar mýlildisþræðina er afbrigðilegt
proteasa latefni, cystatin C. Hið stökkbreytta cystatin C
gen veldur því að amínosýran glutamine (gen) er komin
í stað leucine (Leu) í 68. hlekk próteinkeðjunar. Við
stökkbreytinguna tapast skerðistaður fyrir ensímið Alu 1
í cystatin C geninu og genbútur sem er 630 basapör (bp)
myndast í stað hins 600 bp búts sem einkennir eðlilegt
gen. Með agarósarafdrætti greinast því tvö bönd (600 bp
og 630 bp) hjá arfberum með meingenið en eitt band (600
bp) hjá heilbrigðum (Lancet 1988; 11:603).
Verulegrar þekkingar hefur verið aflað um eðli og orsök
þessa sjúkdóms á undanfömum árum, en ekkert er vitað
um myndunarferil meinsins (pathogenesis), það er frá því
próteinið myndast og þar til það fellur út sem mýlildis-
þræðir.
Rannóknir benda til að einkjama frumur átfrumukerfisins
(mononuclear phagocytic system) hafi hlutverki að gegna
við myndun mýlildis almennt. Einnig hefur verið sýnt
fram á að þær mynda og skilja út cystatin C »in vitro«.
Á þessum forsendum ákváðum við að kanna hæfni
monocyta úr blóði einstaklinga með gallað cystatin C gen
til að mynda og skilja út cystatin C »in vitro«. Monocytar
úr blóðgjöfum vom notaðir til samanburðar.
Monocytar voru einangraðir úr blóði sex einstaklinga
með cystatin C meingenið (þrír voru einkennalausir og
þrír höfðu fengið heilablæðingu). Monocytamir voru
ræktaðir í æti RPMI 1640 bætt með 10% mannasermi.
Þrjár ræktanir voru settar upp úr hverjum einstaklingi
og þær ræktaðar í 5, 10, og 15 daga. Tuttugu og fjórum
tímum fyrir hirðingu var hver ræktun þvegin vandlega og
síðan höfð í æti án sermis.
Eftirfarandi þættir voru athugaðir: 1) Mælt magn á
cystatin C í æti og sprengdum frumum með ELISA
aðferð. 2) Dreifing cystatin C í frumunum athuguð með
ónæmislitun. 3) Rafdregið var í SDS polyacrylamide geli
og síðan gerð ónæmisbinding (immunoblott) á cystatin C.
í ræktunum frá einstaklingum með meingenið var magn
frumupróteina (mælt með Coomassie Brilliant Blue G-
250) oftast heldur lægra en hjá heilbrigðum. Þetta átti
sérstaklega við um þá sem voru einkennalausir. Hæstu
gildin mældust á 10.-15. degi. Heildarmagn cystatin C
í sprengdum frumum og æti per mg. frumupróteina var
svipað í báðum hópum. Hlutfallið á milli cystatin C í
sprengdum frumum/æti var hærra en einn í langflestum
ræktunum frá einstaklingum með meingenið óháð því
hvort þeir höfðu fengið blæðingu eða ekki. Þetta hlutfall
var hins vegar alltaf undir einum hjá heilbrigðum það
er minna í sprengdum frumum en æti. Ónæmislitun
á frumunum sjálfum sýndi engan mun milli hópanna.
Cystatin C fannst einkum í umfrymi en einnig veikt í
kjama í sumum frumum. Niðurstöður ónæmisbindingar
benda til að cystatin C sem monocytar skilja út sé eins
hjá heilbrigðum og einstaklingum með meingenið.
Niðurstöður okkar benda til að einhver bilun sé í myndun
og/eða útskilnaði á cystatin C frá monocytum einstaklinga
með cystatin C meingenið sem er grunnorsök fyrir
arfgengri heilablæðingu vegna mýlildis.
ILLKYNJA ÆXLI I BRISKIRTLI Á ÍSLANDI.
LANDSUPPGJÓR 1974-1985
Davíð O. Arnar, Ásgeir Theodórs, Helgi Ísaksson,
Gunnar H. Gunnlaugsson, Hrafn Túlinius, Halldór
Jóhannsson, Sigurgeir Kjartansson. Lyflækningadeild
St. Jósefsspítala Hafnarfirði, lyflækningadeild
Borgarspítala, rannsóknastofa Háskólans í
meinafræði, skurðlækningadeiid Borgarspítala,
Krabbameinsskrá íslands, skurðlækningadeild
Landspítala, skurðlækningadeild Landakotsspítala.
Nýgengi krabbameins í briskirtli hefur aukist verulega
síðustu áratugi í hinum vestræna heimi. Hið sama