Læknablaðið - 15.04.1991, Blaðsíða 14

136
LÆKNABLAÐIÐ
staðaldri. Árið 1989 var notkunin 2.757.629
dagskammtar sem er reglubundin neysla
7555 manna. Islendingum fjölgaði um 10%
undanfarin 10 ár. Ætla má að um 1000
nýir sjúklingar umfram íbúafjölgun hafi
tekið betablokka síðara viðmiðunarárið.
Rannsóknir sýna að notkun betablokka eykur
árlega lifun sjúklinga eftir kransæðastíflu
um 1-2% (5,6). Engin vitneskja er til
um ávinning sjúklinga með hjartaöng án
hjartadreps af slíkri meðferð. Ætla má, að
hann sé minni en kransæðastíflusjúklinganna.
Einnig taka margir sjúklingar betablokka
við háþrýstingi með óvissum áhrifum á
lifun þótt háþrýstingsmeðferð dragi með
vissu úr heilablóðföllum. Ef reiknað er
varlega með því að fjórðungur sjúklinga,
sem nota betablokka hafi að meðaltali 1%
lifunarávinning á ári, en þrír fjórðu lítinn
sem engan og ávinningurinn er mældur
eftir þriggja ára meðferð, má ætla að 1000
sjúklingar x 0.01 x 3 ár x 1/4 = um sjö
mannslífum sé bjargað á ári ef tímabilin tvö
eru borin saman. Er þetta í góðu samræmi
við niðurstöður Goldmans og félaga í
Bandaríkjunum (7).
Eins og fyrr er getið virðast niðurstöður
Nikulásar og félaga benda til þess að með
bættri meðferð sjúklinga með kransæðastíflu
hafi lífshorfur þeirra batnað. Þannig reyndist
dánartíðni karla 25-74 ára vera 43% árið 1981
en 36% árið 1986. Ovissumörk eru víð, og
þessi munur var ekki tölfræðilega marktækur.
Sé hann hins vegar tekinn trúanlegur, en engar
reikningsáætlanir gerðar um breytta dánartíðni
eldri karla og kvenna, eru heildaráhrif á
dánartíðni samt sem áður umtalsverð. Hafi
dánartíðni rannsóknarhópsins (560 sjúklingar
árið 1986) lækkað um 7% frá árinu 1981,
svarar það til þess að 39 mannslífum hafi
verið bjargað á ári.
Auðvelt væri að nefna fleiri meðferðarform,
sem að líkindum hafa í för með sér
aukna lifun hjartasjúklinga, t.d. bætta
meðferð sjúklinga með hjartabilun
(angiotensínblokkar), markvissari viðbrögð við
takttruflunum, framfarir í skurðlæknismeðferð
og hjartaflutningum. Ekki verður þó lagt
reikningslegt mat á ávinning þessara
meðferðarforma. Einnig skiptir að sjálfsögðu
miklu máli hversu lengi hver sá sjúklingur lifir
sem ekki hefði haldið lífi vegna ófullkomnari
meðferðar fyrra tímabilið. Sé hins vegar
reiknaður saman fjöldi þeirra mannslífa, sem
líklegt má telja að bjargað sé árlega með
læknismeðferð, sem ekki var fyrir hendi fyrir
8-12 árum, fæst niðurstöðutalan 59, en með
víðum óvissumörkum.
Árið 1980 létust 482 sjúklingar úr
kransæðasjúkdómi en 484 árið 1989 (8).
Miðað við óbreytta dánartíðni, 10% fjölgun
þjóðarinnar á þessu tímabili og nokkra
hlutfallslega fjölgun aldraðra, hefði mátt
búast við, að síðari talan hefði hækkað um
nálægt 60 manns. Þessi tala hefur einnig víð
óvissumörk. Mergurinn málsins er þó sá,
að áhrif meðferðar geta greinilega verið svo
víðtæk, að stærðargráða lækkandi dánartíðni
og meðferðarávinnings sé sú sama. Með
þessum orðum er ekki gert lítið úr áhrifamætti
áhættuþáttanna, enda vel hugsanlegt, að
jákvæð áhrif þeirra séu yfirgnæfandi eða
eigi enn eftir að gagnast þjóðinni verulega.
Loks er rétt að benda á, að ávinningur
læknismeðferðar felst ekki einvörðungu í því
að bæta lifun manna, heldur ekki síður í bættri
líðan og frjórri lífsnautn.
Þórður Harðarson prófessor,
lyflækningadeild Landspítala
HEIMILDIR
1. Uemura K, Pisa Z. Trends in cardiovascular disease
mortality in industrialized countries since 1950. World
Health Statistics Quarterly 1988; 41(3); 155-78.
2. European coronary surgery study group. Prospective
randomized study of coronary artery bypass surgery in
stable angina pectoris: a progress report on survival.
Circulation 1983; 65 (7pt 2) II: 67-71.
3. Einarsson O, Jakobsson F & Sigurdsson G. Advanced
cardiac life support in the prehospital setting: the
Reykjavík experience. J Int Med 1989; 225: 129-35.
4. Gudjónsson H, Baldvinsson E, Oddsson G, Ásgeirsson
E, Kristjánsson H, Hardarson T. Results of attempted
cardiopulmonary resuscitation of patients dying
suddenly outside the hospital in Reykjavík and the
surrounding area, 1976-1979. Acta Med Scand 1982;
212: 247-51.
5. Beta-blocker heart attack trial research group. A
randomized trial of propranolol in patients with acute
myocardial infarction: I. Mortality results. JAMA
1982; 247: 1707-14.
6. The Norwegian multicenter study group. Timolol-
induced reduction in mortality and reinfarction in
patients surviving acute myocardial infarction. N Engl
J Med 1981; 304: 801-7.
7. Goldman L, Cook F. The decline in ischemic heart
disease mortality rates. An analysis of the comparative
effects of medical interventions and changes in
lifestyle. Ann Intem Med 1984; 101: 825-36.
8. Upplýsingar frá Hagstofu Islands.