Læknablaðið - 15.04.1991, Blaðsíða 37

LÆKNABLAÐIÐ 1991; 77: 153-63.
153
Þorbjörg Magnúsdóttir, Bergþóra Ragnarsdóttir, Bjarni Torfason
AIS-ISS KERFI VIÐ MAT Á
AFDRIFUM SLASAÐRA Á GJÖRGÆSLUDEILD
BORGARSPÍTALANS1980-1984
Tilgangur þessarar rannsóknar var að
meta árangur meðferðar hjá sjúklingum,
sem urðu fyrir áverkum og voru vistaðir
á gjörgæsludeild Borgarspítalans á fimm
ára tímabili, með því að meta og flokka
áverkana eftir AIS-ISS kerfi og kanna afdrif
sjúklinganna.
ÚTDRÁTTUR
Afturskyggn könnun var gerð á 401
sjúklingi, sem lent hafði í slysi og lagður á
gjörgæsludeild Borgarspítalans frá 1. janúar
1980 — 31. desember 1984. Áverkar hinna
slösuðu voru metnir eftir »The Abbreviated
Injury Scale (AIS)« - 1980 og út frá því
reiknað »The Injury Severity Score (ISS)«
fyrir hvem sjúkling.
Karlar vom 285 og konur 116, meðalaldur
29.9 ár. Flest slysin eða 62% urðu á
Reykjavíkursvæðinu, í öðm þéttbýli 13%,
22% í dreifbýli og 3% annars staðar.
Sjúklingunum var skipt í átta flokka eftir
orsök slyssins. Flestir lentu í umferðarslysum
(53.6%) og næst flestir í fallslysum (27.9%).
Þeir sem höfðu fengið áverka á fleiri en einu
svæði líkamans vom alls 265.
Algengastir vom höfuð- eða hálsáverkar, eða
hjá 63% sjúklinga alls, og næst komu útlima-
eða mjaðmagrindaráverkar hjá 38%. Af þeim
sjúklingum, sem höfðu áverka á einu svæði
vom 85 með höfuð- eða hálsáverka, 20 með
brjóstholsáverka og 16 með kviðarholsáverka,
en færri á öðrum svæðum.
Þeir, sem höfðu áverka metna á ISS < 20
vom 55.1% af heildinni, en með ISS > 20
vom 44.9%, þeir áverkar em taldir til mjög
alvarlegra eða lífshættulegra áverka.
Höfuðslys em mjög mörg í þessari könnun,
Frá svæfinga- og gjörgæsludeild Borgarspitalans.
Fyrirspurnir og bréfaskipti: Þorbjörg Magnúsdóttir.
enda em sjúklingar með alvarlega höfuðáverka
frá landinu öllu lagðir inn á deildina.
Dánartíðni vegna höfuð- og hálsáverka
reyndist hærri á ISS-bili 20-29 en hjá þeim,
sem höfðu slasast á öðrum líkamssvæðum,
en með sama ISS. Aldur hefur veruleg áhrif
á dánartíðni, en hún vex við hækkandi aldur,
einkum í lægri ISS flokkum. Við samanburð á
dánartíðni tveggja aldurshópa, 0-49 ára og 50
ára og eldri, var dánartíðni þeirra sem voru 50
ára. og eldri rúmlega þrisvar sinnum hærri en
hinna yngri. Þeir yngri höfðu meiri möguleika
á að lifa af lífshættulega áverka.
Dánartíðni innan 30 daga var 10.2%, en
dánartíðni yfir heildina fyrir þessa sjúklinga
var 11.5% á sjúkrahúsinu, og hjá þeim, sem
vom með ISS > 20 var dánartíðni 24.4%,
og er það svipaður árangur og ekki lakari en
niðurstöður annarra rannsókna frá svipuðum
tíma.
INNGANGUR
Gjörgæsludeild Borgarspítalans tók til starfa
í október 1970, og frá þeim tíma hefur stór
hluti af álagi á deildina verið vegna slysa. Ári
eftir að deildin tók til starfa voru ráðnir tveir
heilaskurðlæknar að spítalanum og síðan hafa
nær öll meiri háttar höfuðslys af landinu öllu
verið lögð inn á þessa deild.
Samkvæmt skýrslum frá slysadeild
Borgarspítalans 1988 hafa nýkomur tvöfaldast
á 20 ámm (1968: 20.203, 1988: 42.920) (1).
í Bandaríkjunum er talið að slysadauði sé
lang algengasta dánarorsök hjá ungu fólki
fyrstu fjóra tugi ævinnar og þriðja algengasta
dánarorsök yfirleitt (2). Á Islandi er slysadauði
þriðja til fjórða algengasta dánarorsök, líkt og
á öðmm Vesturlöndum (3).
Eitt af því, sem margir telja mikilvægt, er að
flokka slys eftir því hve alvarleg þau eru, svo
að hægt sé að bera saman árangur meðferðar