Læknablaðið - 15.04.1991, Blaðsíða 38

154
LÆKNABLAÐIÐ
frá einu tímabili til annars, eða frá einni
stofnun til annarrar.
Nefnd á vegum American Medical
Association, (Committee on Medical Aspects
of Automotive Safety), hóf 1968 að setja
saman kerfi til að nota við mat og flokkun
á umferðarslysum, »The Abbreviated Injury
Scale«, (AIS) (4). Kom það fyrst á prenti
1971, en var síðan endurskoðað 1976, 1980
(5) og 1985. Þetta kerfi er fremur einfalt í
notkun og byggist aðallega á líffærafræðilegu
mati á áverkum. AIS metur áverka á einu
svæði líkamans, en ekki fjölþætta áverka.
Til að bæta úr því kom fram nýtt kerfi 1974,
»The Injury Severity Score«, (ISS) (6). Þetta
kerfi byggir á AlS-kvarðakerfinu. Með því
að nota ISS kerfið var hægt að sýna fram
á greinilega fylgni milli slysa og dánartíðni,
mun betur en með því að nota AIS kerfið eitt
sér (7).
ISS undir 10 er talið til minna alvarlegra slysa
og er fremur fátítt að menn deyi af slíkum
áverkum, að minnsta kosti þeir sem eru undir
50 ára aldri (6). Þegar ISS er komið í 16-20
er um mun alvarlegri slys að ræða. AIS 4 =
ISS 16 er alvarlegur áverki, sem getur leitt til
dauða. Flest slys, sem eru um og yfir ISS 20
teljast til mjög alvarlegra eða lífshættulegra
slysa.
EFNIVIÐUR OG AÐFERÐIR
Á þeim fimm árum sem könnunin nær yfir
voru innlagnir slasaðra á Borgarspííalann
6548. Á gjörgæsludeildina, (sex legupláss)
voru á þessu tímabili lagðir 2180 sjúklingar,
en af þeim var 401 lagður inn vegna slyss
sem hægt var að flokka undir AIS-ISS kerfið.
Karlar voru 285 (71%) og konur 116 (29%).
Meðalaldur var 29.9 ár, en miðgildi aldurs 22
ár (mynd 1). Aldursdreifing var frá tveggja
mánaða til 86 ára.
Sjúklingar með langvinna innanbastsblæðingu
voru undanskildir, og einnig þeir sem voru
eingöngu með brot á lærleggshálsi. Þá
voru engir brunasjúklingar í rannsókninni.
Meðtaldir voru nokkrir, sem höfðu fengið
fyrstu meðferð á öðrum sjúkrahúsum
hérlendis, svo og tveir sem slösuðust erlendis.
Við öflun upplýsinga var farið yfir sjúkraskrár
Borgarspítalans, og einnig athugaðar
krufningarskýrslur. Allar helstu upplýsingar
Number
___Male A9e 'n years
—•— Female
Fig. 1. Age and sex distribution of 401 accident victims
admitted to ICU, Reykjavík City Hospital, 1980-1984.
voru skráðar til tölvuvinnslu, og var sú vinna
framkvæmd hjá Reiknistofnun Háskólans.
Skráð var aldur, kyn, búseta, slysstaður, orsök
slyss, komutími, tími frá slysi, komutími á
gjörgæsludeild, legudagafjöldi, mat á áverkum
eftir AIS-ISS kerfi og afdrif við útskrift.
Við mat á áverkum var stuðst við »The
Abbreviated Injury Scale - 1980 Revision«
(5).
Þegar stig eru gefin er líkamanum skipt
í sex svæði, a) höfuð eða háls, b) andlit,
c) brjósthol, d) kviðarhol, e) útlimir eða
mjaðmagrind, f) útvortis. Áverkar hvers
svæðis em metnir frá 1-5 eftir því hve
alvarlegir þeir em, 1: lítilsháttar meiðsli, 2:
meðal slasaðir, 3: alvarleg meiðsli, en leiða
sjaldan til dauða, 4: meiðsli alvarleg og oft
lífshættuleg og 5: lífshættulegir áverkar og
afdrif tvísýn (6). Ut frá þessum tölum er
reiknað áverkastig, ISS, fyrir hvem sjúkling
með því að taka kvaðrat af hæstu áverkatölu
hvers líkamssvæðis og síðan summuna af
þremur hæstu kvaðrattölunum.
Dæmi um AIS-ISS: AIS (5, 4, 3) = ISS 50,
AIS (2, 3, 0) = ISS 13. Aðeins ein tala gildir
fyrir hvert svæði og alltaf sú hæsta. Hæsta
mögulega ISS er 3x52=75. Sé sjúklingur
svo alvarlega meiddur á einu líkamssvæði að
honum er ekki hugað líf, fær hann AIS 6 sem
þýðir ISS 75.