Læknablaðið - 15.04.1991, Blaðsíða 44

160
LÆKNABLAÐIÐ
við ISS og tíma frá komu til dauða. Af
þeim sem dóu voru flestir með höfuð- eða
hálsáverka sem aðal dánarorsök, eða 67%
(31/46). Af þeim 25 sem dóu innan viku frá
komu voru 18 með heilaáverka, þrír með
brjóstholsáverka og þrír með fjöláverka á
minnst þremur líkamssvæðum og einn með
mænuskaða (tafla IX). Af þeim 21 sjúklingi
sem dóu eftir meira en viku frá komu, dóu
níu af fylgikvillum, ellefu af heilaáverkum og
einn eftir mænuskaða. Tveir úr þessum hópi
voru með ISS < 20, annar með ISS 16 og
hinn með ISS 17, og dóu báðir af afleiðingum
höfuðáverka.
Mynd 8 sýnir ISS og dánartíðni hjá öllum
hópnum og einnig í tveimur aldursflokkum,
0-49 ára og 50 ára og eldri. Þegar litið er
á dánartíðnina með hliðsjón af ISS á 10
punkta bili í aldursflokkum 0-49 ára og 50
ára og eldri, samanber töflur X og XI, er
marktækur munur á dánartíðni í þessum
tveimur hópum. Þeir sem eru yngri en 50 ára
eru með 7.8% dánartíðni, en 50 ára og eldri
með 25.6%. Eins og sjá má af töflunum er
mikill munur á fjölda í hverjum ISS hópi og
nálgun miðað við normaldreifingu of gróf til
að gefa nothæfar niðurstöður.
UMRÆÐA
Með AlS-kerfinu er stefnt að því að
mismunandi áverkar á mismunandi svæðum,
en svipaðir að stærð, séu metnir jafnháir.
AIS- og ISS-kerfin eru samt ekki að fullu
vísindalega nákvæm. Þannig er í áverkaskala
AlS-kerfisins (1-5) ekki jafnt milli talnanna,
og því er vægi áverkanna ekki jafnt frá einni
tölu til þeirrar næstu (8,9). Hvað ISS snertir er
ekki um samfellda töluröð í kerfinu að ræða
með jöfnum millibilum, heldur er talnaröðin
rofin á nokkrum stöðum. Þannig er til dæmis
ekkert ISS-gildi 7 eða 15, og fyrir ofan ISS 57
er aðeins hægt að fá ISS 59, 66 og 75 (8,10).
Sömu ISS-gildi hafa mismunandi vægi eftir
líkamssvæðum, og heilaslasaðir hafa hærri
dánartíðni við ISS 16 og ISS 25 en einstakir
áverkar á öðrum svæðum með sama ISS (9).
Við útlimaáverka fær sá, sem hefur brot
á tveimur eða fleiri útlimum sama ISS og
sjúklingur, sem hefur aðeins eitt brot álíka
stórt og það stærsta hjá hinum.
Sumir hafa gagnrýnt hvað sjúklingar með
Table X. Number and mortality rate in 8 ISS groups for
patients 0-49 years.
Patients Mortality
ISS N (%) N (%)
0-9 .................. 64 (20.1)
10-19 ................. 116 (36.4)
20-29 .................. 91 (28.5) 10 (10.9)
30-39 .................. 22 (6.9) 2 (9.0)
40-49 .................. 10 (3.1) 3 (30.0)
50-59 ................... 7 (2.2) 2 (28.5)
66 .................. 1 (0.3)
75 .................. 8 (2.5) 8 (100.0)
Total 319 (100.0) 25 (7.8)
Table XI. Number and mortality rate in 8 ISS groups for
patients 50 years and older.
Patients Mortality
ISS N (%) N (%)
0-9 .................. 14 (17.1)
10-19 .................. 27 (32.9) 2 (7.4)
20-29 .................. 28 (34.1) 8 (28.5)
30-39 ................... 3 (3.7) 2 (66.7)
40-49 ................... 4 (4.9) 3 (75.0)
50-59 ................... 2 (2.4) 2 (100.0)
66 ................. 1 (1.2) 1 (100.0)
75 .................. 3 (3.7) 3 (100.0)
Total 82 (100.0) 21 (25.6)
alvarlega höfuðáverka eina sér eru lágt metnir
með þessari aðferð (9,11).
Wayne S. Copes og samstarfsmenn (9) gerðu
samanburð á dánartíðni eftir líkamssvæðum
hjá sjúklingum sem voru með ISS 16. Þar
voru höfuð- og hálsáverkar með hæstu
dánartíðni 17.2%, brjóstáverkar með 6.1%,
kviðarholsáverkar með 10.5% en aðrir áverkar
0%.
Semmlow og Cone gerðu rannsókn á
umferðarslysum og öðrum slysum á 8852
sjúklingum (12), og var þeirra niðurstaða að
ISS mætti nota við önnur slys en umferðarslys
með jafngóðum árangri. Höfundar ISS-
kerfisins mæltu upphaflega ekki með því að
nota það við mat á skot- og stunguáverkum,
fyrr en búið væri að rannsaka það betur. I
nýrri og endurskoðaðri útgáfu, »AIS -1985
Revision«, hefur verið bætt úr þessu.
ISS er nú almennt notað við flestar tegundir
slysa, þó að sitt sýnist hverjum um áreiðanleik