Læknablaðið - 15.10.1991, Blaðsíða 35

LÆKNABLAÐIÐ 1991; 77: 313-7.
313
Pálmi V. Jónsson1-21, Sigurbjörn Björnsson2-31
MAT Á VISTUNARÞÖRF ALDRAÐRA
INNGANGUR
Alkunna er að öldruðum fjölgar mest allra
aldurshópa í þjóðfélaginu. í árslok 1989
voru 70 ára og eldri 7.1% af þjóðinni (1), en
voru 5% 1950 (2) og spáð er að þeir verði
11.6 % árið 2020 (3). Jafnframt vex fjöldi
háaldraðra mest. Árið 1984 var hlutfall 85
ára og eldri 1.1% af heildarmannfjölda en
spáð er að 2028 verði hlutfall þeirra 1.7%
(4) . Erlendar rannsóknir hafa sýnt, að 6.7%
af 65-74 ára, 15.7% af 75-84 ára og 44%
af 85 ára og eldri lifa við skerta fæmi í að
minnsta kosti einni af athöfnum daglegs lífs
(5) . Borið saman við aldurshópinn 65-74 ára,
hafa 85 ára og eldri liðlega þrefalt auknar
líkur á því að tapa sjálfsbjargargetu, sjöfalt
auknar líkur á að hafna á hjúkrunarheimili
og 2.5 faldar líkur á dauða (6). Utgjöld
ríkisins vegna vistunar aldraðra eru ekki
fullkomlega ljós, en á árinu 1989 voru
999 einstaklingar á stofnunum reknum á
hjúkrunardaggjaldi og 889 einstaklingar
á stofnunum reknum á föstum fjárlögum
(7,8). Meðalhjúkrunardaggjöld ársins 1989
voru 4.250 kr. (8) og má því ætla að útgjöld
ríkisins vegna hjúkrunarvistunar aldraðra séu
vægt áætluð 3 milljarðar kr. árlega og veruleg
en óþekkt upphæð vegna þjónustuhúsnæðis
aldraðra. Þrátt fyrir þetta er mikill vandi
óleystur á suðvesturhomi landsins. Það er því
ekki að undra að vistunarmál aldraðra séu í
brennidepli.
Undanfama áratugi hafa margar viststofnanir
fyrir aldraða starfað á Islandi. Þessar stofnanir
hafa verið reistar af opinberum aðilum,
frjálsum félagasamtökum og einkaaðilum,
en allar eru þær reknar af almannafé.
Frá 1'lyflækningadeild Borgarspítalans, '^Hrafnistu,
3*Hjúkrunarheimilinu Skjóli. Fyrirspurnir, bréfaskipti;
Pálmi V. Jónsson.
Vegna hörguls á vistrými fyrir aldraða á
höfuðborgarsvæðinu, hefur stundum verið
deilt um úthlutun vistrýma. I lögum um
málefni aldraðra frá 1982, sem voru hin
fyrstu sinnar tegundar, var gert ráð fyrir mati
á þörf fyrir langtímavistun (9). Ekkert varð
úr framkvæmdum, en í lögum frá 1989 um
málefni aldraðra, var kveðið enn skýrar á um
vistunarmatið og í kjölfar lagasetningarinnar
var sett reglugerð um vistunarmat snemma
árs 1990. Höfundar tóku þátt í undirbúningi
vistunarmatsins og vilja kynna það læknum,
þar sem það snertir starf allra sem sinna
öldruðum.
LÖGGJÖFIN
Lögin um málefni aldraðra frá 1982 (9)
kváðu á um að aldraðir ættu rétt á þeirri
heilbrigðis- og félagslegu þjónustu, sem þeir
þyrftu á að halda og að þjónustan skyldi
»veitt á því þjónustustigi, sem væri eðlilegast
og hagkvæmast miðað við þörf og ástand
þess aldraða«. Ennfremur segir að miðað
skuli að því að aldraðir geti, svo lengi sem
verða má, búið við eðlilegt heimilislíf, en
séð verði fyrir nauðsynlegri stofnanaþjónustu
þegar hennar verði þörf. Samkvæmt lögum
skyldi þjónustuhópur aldraðra starfa við
hverja heilsugæslustöð og í honum ættu að
starfa þrír til fimm aðilar, þar af einn læknir.
Þjónustuhópurinn átti meðal annars að meta
vistunarþörf aldraðra í sínu umdæmi. í annarri
grein laganna sagði að stjóm dvalarstofnunar
tæki ákvörðun um vistun fólks að fengnu áliti
forstöðumanns hennar og mati þjónustuhóps
aldraðra. Nánari reglugerð eða vinnureglur
vom ekki settar í tengslum við þessi lög.
Þjónustuhópar störfuðu á nokkrum stöðum
utan Reykjavíkur en í Reykjavík komst
starfsemi þjónustuhópsins aldrei á skrið.
Formlegt vistunarmat í kjölfar þessarar
lagasetningar lognaðist því út af í fæðingu.