Læknablaðið - 15.10.1991, Blaðsíða 5

LÆKNABLAÐIÐ 1991; 77: 289-96.
289
Björn Blöndal, Gizur Gottskálksson, Jóhann Ragnarsson
ORSAKIR AÐSVIFA OG AÐSVIFSKENNDAR
INNGANGUR
Aðsvif er algengt fyrirbæri sem mikið
hefur verið rannsakað. Oft er orsökin
saklaus en einnig getur verið um alvarlegan
sjúkdóm að ræða. Ymsir höfundar hafa talið
hjartasjúkdóma valda um 10% aðsvifa en í
mörgum tilfellum er orsökin óljós (1-3). Fyrri
rannsóknir hafa sýnt að mestu máli skiptir
fyrir lífslíkur þessara sjúklinga að greina
á milli aðsvifs af völdum hjartasjúkdóma
og annarra orsaka (4,6). Arin 1985-1986
var gerð ferilrannsókn á Borgarspítalanum
(1) á orsökum aðsvifa. í framhaldi af henni
var önnur rannsókn framkvæmd með nýjum
sjúklingahópi. Markmið hennar var að kanna
á ný orsakir aðsvifa og reyna að fá greiningu
hjá sem flestum, meðal annars með því að
beita ítarlegri greiningaraðferðum, svo sem
raflífeðlisfræðirannsókn á hjarta, og fylgja
sjúklingum betur eftir. Jafnframt var hópur
sjúklinga með aðsvifskennd kannaður á sama
hátt. Framþróun hefur orðið í greiningartækni,
meðal annars hófst raflífeðlisfræðirannsókn á
hjarta hér 1986 en sú greiningaraðferð hefur
reynst gagnleg við rannsóknir á aðsvifi og
aðsvifskennd (7-11). Lenging hjartasfritunar
(Holter) er einnig talin bæta greiningu
(12,13). Rannsóknir hafa sýnt að aldur og kyn
sjúklinga skipta máli varðandi orsakir aðsvifa
(14-16).
EFNIVIÐUR OG AÐFERÐIR
Aðsvif (syncope) var skilgreint sem
skammvinnt meðvitundarleysi hjá sjúklingi
sem kemst til meðvitundar án sérstakra
endurlífgunaraðgerða.
Aðsvifskennd (near syncope) var skilgreind
sem skert meðvitund í skamman tíma þar sem
Frá lyflækningadeild Borgarspítalans. Fyrirspurnir og
bréfaskipti: Björn Blöndal.
sjúklingur er við það að líða út af en verður
þó ekki meðvitundarlaus.
Eftirtaldir sjúklingahópar voru ekki teknir með
í rannsóknina:
1. Sjúklingar með þekkta krampasögu.
2. Þekktir sykursýkissjúklingar sem fóru í dá
vegna blóðsykurslækkunar.
3. Sjúklingar sem höfðu eingöngu svima eða
urðu valtir á fótum án aðsvifskenndar.
4. Sjúklingar sem voru í dái eða losti.
Allir sjúklingar sem leituðu til eða voru
innlagðir á Borgarspítalann með aðsvif
eða aðsvifskennd á tímabilinu 1. mars
1988 til 1. mars 1989 voru athugaðir. Til
spítalans leita sjúklingar með bráða sjúkdóma
frá stór-Reykjavíkursvæðinu (um það bil
120.000 manns). Þeim sjúklingum sem voru
innlagðir á aðrar sjúkrastofnanir eftir skoðun
á Borgarspítalanum var einnig fylgt eftir og
afdrif þeirra könnuð. Alls voru þetta 252
sjúklingar sem var um 0.5% þeirra sjúklinga
sem leituðu til spítalans þetta ár, en 6-7%
þeirra sem leituðu til lyfjadeildarinnar.
Nákvæm sjúkrasaga var tekin af öllum með
fyrrgreind einkenni og til hjálpar notaður
listi með stöðluðum spumingum (sjá mynd).
Stuðst var við lýsingu vitnis ef til staðar var.
Upplýsingar um fyrri sjúkdóma og lyfjanotkun
voru skráðar. Gerð var líkamsskoðun á öllum
við komu. Einnig voru gerðar eftirtaldar
blóðrannsóknir: Blóðhagur, natríum, kalíum,
klóríð, kalsíum, kreatinín og blóðsykur. Þá
var alltaf tekið hjartalínurit. Ef saga, skoðun
og fyrstu rannsóknir gáfu tilefni til eða
orsök atviksins var óljós var sjúklingurinn
rannsakaður nánar með tilliti til sjúkdóma
í hjartablóðrás eða taugakerfi. Sjúklingar
voru lagðir inn á sjúkrahús ef grunur var
um alvarlega sjúkdóma eða ef um óskýrða