Læknablaðið - 15.08.1992, Blaðsíða 30

238
LÆKNABLAÐIÐ 1992; 78: 238-41
Helgi Jónsson1’, Ingibjörg Jónsdóttir21
EIGIÐ FÆRNISMAT ÍSLENSKRA
IKTSÝKISJÚKLINGA
INNGANGUR
A síðustu árum hafa komið fram nokkrir
spurningalistar sem reynst hafa gagnlegir
við mat á færni gigtsjúkra. Mestri útbreiðslu
hefur náð »Stanford Health Assessment
Questionnaire« (HAQ), en sá spurningalisti
virðist gefa góða mynd af þeirri skerðingu
á fæmi, sem gigtarsjúklingar glíma við (1).
Nauðsynlegt hefur reynst að breyta orðalagi
spurningalistans lítillega við þýðingu á önnur
tungumál (2-4).
Tilgangur þessarar rannsóknar var í fyrsta lagi
sá að þýða HAQ-spurningarnar á íslensku
og kanna hvort íslenskir sjúklingar gætu
svarað þeim. í öðru lagi að kanna hvort HAQ-
færnismatið sýni raunverulega fæmi sjúklinga
með hlutlægu mati iðjuþjálfa, og að skoða
niðurstöðumar með tilliti til virkni sjúkdóms,
aldurs og sjúkdómstíma.
SJÚKLINGAR OG AÐFERÐIR
Sjúklingar: Þrjátíu sjúklingar, sem uppfylltu
ARA-skilmerki um iktsýki (5) og lögðust
inn á Landspítala vegna iktsýki á 11 mánaða
tímabili 1990-91, tóku þátt í rannsókninni.
Um var að ræða 25 konur og fimm karla
á aldrinum 17-74 ára, miðgildi 63,5 ár, og
tímalengd sjúkdóms frá fyrstu einkennum var
frá fimrn mánuðum til 55 ára, miðgildi 12 ár.
Fœrnismat: HAQ spumingalistinn var
þýddur með hjálp íslenskufræðings. Auk
upprunalega spurningalistans var stuðst við
sænska útgáfu listans (2). Þátttakendur voru
beðnir um að framkvæma fæmismatið eftir
bestu getu og miða við atburði síðustu viku.
Þeim var tjáð, að þeir gætu fengið aðstoð, ef
spumingamar vefðust fyrir þeim. A listanum
eru 20 spumingar, sem flokkast í átta flokka
(tafla I). Hverri spumingu er hægt að svara
Frá lyflækningadeild Landspítala,2) endurhæfingardeild
Landspítala. Fyrirspurnir, bréfaskipti: Helgi Jónsson.
á fimm vegu, og eru gefin stig fyrir svarið
sem hér segir: »Auðveldlega« = 0 stig, »með
nokkrum erfiðismunum« = 1, »með miklum
erfiðismunum« eða »með hjálpartæki« = 2
og »get það ekki« = 3 stig. Við einkunnagjöf
er síðan tekin hæsta stigagjöfin í hverjum
flokki, alls átta einkunnir, þær lagðar saman
og deilt í með átta. Því verður endanleg
meðaleinkunn á bilinu 0 til 3. Einnig fylgir
matinu sársaukakvarði (»pain scale«), þar sem
sjúklingar eru beðnir að meta sársauka síðustu
viku á láréttum kvarða (0-10 cm).
Mat á sjúkdómsvirkni: Við mat á virkni
sjúkdóms var stuðst við talningu á aumum
liðum »Ritchie’s index«, handstyrk og sökk.
Sami læknir (HJ) annaðist matið á öllum
sjúklingum.
Mat iðjuþjálfa: Hlutlægt mat iðjuþjálfa
var gert á 13 af 20 spumingum HAQ-
spumingalistans (tafla I). Verkefnin
voru stöðluð og skilgreind með tilliti til
stigagjafar. Það fór eftir verkefnum, hvort
sjúklingar notuðu eigin hluti (t.d. fatnað) eða
staðlaða hluti frá iðjuþjálfa (t.d. hnífapör).
Einkunnagjöf iðjuþjálfa var samkvæmt
stöðluðu mati hans og sams konar og
einkunnagjöf spumingalistans: Auðveldlega
= 0 og svo framvegis (2).
Tölfrœði: Við útreikninga á samsvörun var
notuð »Spearman rank correlation (rs)«. Vegna
margra útreikninga á samsvörun var marktækt
samband miðað við p<0,01 (6).
NIÐURSTÖÐUR
Af þeim 30 sjúklingum, sem þátt
tóku í könnuninni, svaraði 21 (70%)
spumingalistanum án athugasemda. Sjö
sjúklingar (23%) báðu um minniháttar
aðstoð við að svara einstökum spurningum,
en þetta var ekki talið hafa mikil áhrif á
niðurstöðumar. Tveir sjúklingar þurftu