Læknablaðið - 15.04.1993, Blaðsíða 23

LÆKNABLAÐIÐ 1993; 79: 151-6
151
Þórólfur Guðnason1), Jón Steinar Jónsson2)
SKÚTABÓLGA HJÁ BÖRNUM -
YFIRLITSGREIN
INNGANGUR
Skútabólga (sinusitis) hjá börnum hefur
löngum verið álitin sjaldgæfur sjúkdómur.
Talið hefur verið, að skútar (sinusar) væru
ekki loftfylltir hjá ungbömum og einnig hafa
einkenni sjúkdómsins hjá börnum verið álitin
þau sömu og hjá fullorðnum.
Á síðustu tíu árum hafa erlendar rannsóknir
hins vegar sýnt, að skútabólga hjá börnum
er mun algengari en áður var talið (1,2).
Kinnkjálkaskútar (sinus maxillaris) og
sáldskútar (sinus ethmoidalis) em til
staðar sem loftfyllt holrými strax við
fæðingu og geta þannig sýkst á hvaða aldri
sem er. Ennisskútar (sinus frontalis) og
fleygbeinsskútar (sinus sphenoidalis) þroskast
hins vegar ekki fyrr en eftir tveggja ára aldur
og sýkjast því aðeins hjá eldri börnum (3,4).
Faraldsfræði, meingerð og einkenni
skútabólgu hjá börnum eru mjög frábrugðin
sama sjúkdómi hjá fullorðnum og því er
nauðsynlegt að íslenskir læknar hafi þennan
sjúkdóm í huga er þeir fást við veik böm.
Þar sem nær engar íslenskar rannsóknir eru
til um skútabólgu hjá börnum, verður að
langmestu leyti stuðst við niðurstöður úr
erlendum rannsóknum.
SKILGREININGAR
Skútabólga er skilgreind sem bólga af völdum
bakteríu, veiru eða svepps í einum eða fleiri
skútum. Veirur valda hins vegar sjaldan
skútabólgu einar sér (sjá síðar) og sveppir
sjást sjaldan hjá einstaklingum með eðlilegt
ónæmiskerfi.
Frá 1) Barnaspítala Hringsins og 2) Heilsugæslan
Garðabæ. Fyrirspurnir, bréfaskipti: Þóróllur Guðnason,
Barnaspítala Hringsins, Landspítalanum, 101 Reykjavík.
Grein þessi var yfirfarin og samþykkt af Samstaiishópi
Landlæknisembættisins um eyrna- og skútabólgur
sem samanstendur at: Jóhanni Á Sigurðssyni, Þórólfi
Guðnasyni, Atla Dagbjartssyni, Þresti Laxdal, Matthíasi
Halldórssyni, Ólafi Stefánssyni, Karli G. Kristinssyni,
Friðriki Guðbrandssyni og Haraldi Briem.
Skútabólga er flokkuð í bráða og langvinna
skútabólgu. Bráð skútabólga er skilgreind
sem bólga sem staðið hefur í allt að fjórar
vikur. Langvinn skútabólga er bólga sem
staðið hefur lengur en fjórar til átta vikur (5).
FARALDSFRÆÐI
Tíðni skútabólgu hjá bömum er ekki þekkt.
Talið hefur verið, að hjá fullorðnum komi
skútabólga í kjölfar efri öndunarfærasýkinga
í um 0,5 til 5% tilfella (6). Nýleg
faraldsfræðileg rannsókn sýnir hins vegar,
að skútabólga getur komið í kjölfar efri
öndunarfærasýkinga hjá allt að 10% barna
(2). Þar sem böm fá að jafnaði margar
öndunarfærasýkingar á ári hverju, er ljóst
að skútabólga er að öllum líkindum algengt
vandamál hjá bömum.
ÁHÆTTUÞÆTTIR OG ORSAKIR
Fjögur atriði eru nauðsynleg til að hindra
sýkingu í skútum: óhindrað frárennsli,
eðlileg starfsemi bifhára slímhúðarinnar,
eðlileg samsetning slíms og óskert
ónæmiskerfi (tafla I) (7-11).
Það eru einkum efri öndunarfærasýkingar
af völdum veira sem geta truflað eðlilegt
frárennsli og valdið þannig samsöfnun vökva
og slíms í skútum sem síðan geta sýkst af
bakteríum.
Tafla I. Áhœltuþœltir skútabólgu.
Hindrað frárennsli Truflun á bifhárum
Rhinitis - veirusýkingar - ofnæmi Áverki á nef Aðskotahlutir í nefi Meðfæddir gallar Veirusýkingar Kalt/þurrt loft Meðfædd
Breyting á slími Skert ónæmiskerfi
Cystic fibrosis Meðfætt
Astma Áunnið