Læknablaðið - 15.04.1993, Blaðsíða 44

172
LÆKNABLAÐIÐ
dýrum sérfræðingum. Eitt dæmið var um
bletti, annað um blóðþrýsting og hið þriðja
um höfuðverk. Frummælandi taldi það hina
mestu ósvinnu og bruðl, að fólk leitaði til
lýtalækna til að láta fjarlægja meinlausa bletti.
Slíkt tilheyrði heilsugæslu.
Nú er það svo, að hluti af sérhæfingu
lýtalækna felst í því að meðhöndla útvortis
æxli og þar með að greina þau. I því felst
meðal annars að ákveða hvenær ekki er
ástæða til meðferðar. Annar þáttur í menntun
lýtalæknis er aðferðafræði, það er að segja
hvernig á að fjarlægja útvortis æxli þegar
þess er talin þörf. Þá þarf að taka tillit til þess
hvort grunur leikur á, að um illkynja æxli sé
að ræða, og þar kemur reynsla sérfræðingsins
til. Því hlýtur sérfræðingurinn að hafa betri
forsendur en almennur læknir til að dæma,
og því eru mestar líkur til að meðferð hans
verði markvissari frá byrjun og þar af leiðandi
ódýrari fyrir kerfið. Fyrir utan það, að rétt
byrjunarmeðferð getur bjargað mannslífi sem
líka kostar nokkuð. Þá stendur spurningin
um hvernig? Það er nefnilega ekki sama,
hvernig blettir eða útvortis æxli, bæði góð-
sem illkynja, eru fjarlægð. Það getur sparast
kostnaður við að gera hlutina rétt frá byrjun
og hvað það varðar hlýtur sérþekking að vega
þungt. Það kostar til dæmis mun meira að
tjarlægja ör eftir illa gerða blettatöku, en að
taka blett »lege artis« í byrjun.
Um hin dæmin, sem framsögumaður tók, hef
ég ekki fræðilegar forsendur til að ræða, en
finnst þó einhvern veginn engin tjarstæða
að maður sem þjáist af höfuðverk fari fyrst
til heilaskurðlæknis. Heilaskurðlæknirinn
kann nefnilega ekki aðeins að fjarlægja
heilaæxli, hann á líka að kunna að greina það.
Sjúklingur, sem fer til heilaskurðlæknis, sem
greinir hjá honum heilaæxli á byrjunarstigi,
getur því verið mun betur settur en sjúklingur
sem meðhöndlaður er af heilsugæslulækni um
lengri eða skemmri tíma vegna höfuðverkjar,
sem reynist svo seint og urn síðir vera
afleiðing heilaæxlis.
Á títtnefndum fundi gaf einn þeirra, sem
lagði orð í belg, í skyn að sérfræðingar hefðu
dulda löngun til að stunda heimilislækningar.
Ekki dettur mér í hug að halda því fram að
heilsugæslulæknar séu einir um að fara út
fyrir sérgrein sína. Það liggur í mannlegu
eðli að freistast til að sækja tuggu í garð
nágrannans, einkum ef uppskeran í eigin garði
er rýr.
Um það má því líka spyrja, hvort
heilsugæslulæknar hafi ekki dulda löngun til
að stunda sérfræðistörf?
Því fer tjarri að tilgangur minn með þessum
skrifum sé að kasta rýrð á heilsugæslulækna
og störf þeirra. Þau eru jafn nauðsynleg
og störf annarra lækna, en starfssviðið og
hlutverkið hefur breyst vegna þróunar í faginu
og breytinga á þjóðfélaginu.
Buckminster Fuller, höfundur kúluhúsanna,
skrifaði í ævisögu sinni að það taki 40 ár
að fá nýjung í byggingalist viðurkennda.
Mér finnst að þessu sé ekki alveg svo varið
í læknisfræði. Þar er oft tilhneiging til að
gleypa við nýjungum sem eiga að leysa öll
vandamál. Uppfylli nýjungarnar ekki strax þær
væntingar, sem gerðar eru til þeirra, er þeim
kastað fyrir róða, oft of fljótt og aðrar koma í
staðinn.
Þetta á þó fyrst og fremst við um einstaka
lækningadóma, því sé litið til stéttarlegrar
uppbyggingar meðal lækna ríkir síst minna
afturhald en í byggingarlist. Við höldum enn
dauðahaldi í úrelta ímynd heimilislæknisins,
þó við höfum dustað af honum rykið og
köllum hann nú heilsugæslulækni. Við höldum
enn dauðahaldi í æviráðningar yfirlækna
og prófessora, þó við vitum mætavel að
framleiðni minnkar yfirleitt jafnt og þétt eftir
miðjan starfsaldur. Við höldum dauðahaldi
í úrelt embættiskerfi í heilbrigðisstjórn,
sem gerir alla stefnumótun ómarkvissa
og skipulag ruglingslegt. Forgangsröðun í
heilbrigðiskerfinu er handahófskennd og því
hafa stjórnmálamenn, sem náð hafa völdum
um stundarsakir, slegið sig til riddara með
framkvæmdum sem ef til vill hafa ekki verið
óþarfar en úr takti við aðra þætti þjónustunnar,
svo ég tali nú ekki um pólitíska ofvirkja, sem
fá útrás fyrir ótamda athafnaþrá í skjóli þess,
hve kerfið starfar ómarkvisst.
LOKAORÐ
Þegar ég yfirgaf títtnefndan fund var
ég sár. Ekki yfir því að hafa eytt tíma í
innihaldslausan fund, því fundurinn var
góður, sérlega innlegg eina ólæknislærða
frummælandans. Nei, ég var sár yfir því
skilningsleysi, sem virðist ríkja meðal lækna