Læknablaðið - 15.04.1993, Blaðsíða 26

154
LÆKNABLAÐIÐ
Tafla V. Sýklalyf og sýklalyfjaskammtar við skútabólgu.
Sýklalyf Skammtar
Amoxicillín .... Amoxicillín/ 50 mg/kg/dag í 3 skömmtum
clavúlan sýra Trímetóprim/ 50/12,5 mg/kg/dag í 3 skömmtum
súlfametoxazól 8/40 mg/kg/dag í 2 skömmtum
Cefúroxím .... 25 mg/kg/dag í 2 skömmtum (per os)
læknast á um einum til tveimur mánuðum án
sýklalyfjameðferðar (13,31)-
Ef rétt sýklalyf er notað, má búast við að sjá
verulegan bata á fyrstu tveimur til þremur
dögum eftir að sýklalyfjameðferðin var hafin;
hitinn lækkar, og hóstinn og nefrennslið
minnkar. Þó að meðferðarlengdin hafi ekki
verið rannsökuð til fulls, er mælt með um 14
daga meðferð á bráðri skútabólgu en 14-
21 daga meðferð á langvinnri skútabólgu
(3,14,18,32). Stöku sinnum þarf að meðhöndla
lengur en að ofan greinir.
Þau sýklalyf sem einkum hafa verið
rannsökuð hjá bömum með skútabólgu eru
amoxicillín, trímetóprím/súlfametoxazól,
cefúroxím og amoxicillín-clavúlan sýra
(1,3,13,14,18,30-32).
Við meðferð á bráðri skútabólgu er
einkum mælt með amoxicillíni eða
trímetóprím/súlfametoxazóli sem fyrsta lyfi
en amoxicillín-clavúlan sýru eða cefuroxími
ef hin lyfin duga ekki. Hins vegar er inælt
með amoxicillín-clavúlan sýru sem fyrsta lyfi
við meðferð á langvinnri skútabólgu vegna
hárrar tíðni á Staphylococcus og loftfælnum
bakteríum (tafla III). Vísað er til töflu V
varðandi lyfjaskammta.
Ekki er mælt með penicillíni eða erýtrómýcíni
vegna lélegrar verkunar þessara lytja á H.
influenzae og Moraxella catarrhalis (33).
Bjiig- og bólgueyðandi lyf og and-
histamín: Notkun bjúgeyðandi lyfja
(decongestants) í inntöku eða staðbundið í
nef svo og and-histamín lyfja við skútabólgu
hefur ekki verið rannsökuð til fulls (20).
Takmarkaðar rannsóknir hafa þó sýnt, að
fenýlprópanólamín í inntöku eykur ekki
frárennsli frá kinnkjálkaskútum hjá sjúklingum
með skútabólgu (34).
Hins vegar eru bjúgeyðandi lyf mikið notuð
við skútabólgum og telja margir að þau auki
frárennsli skútanna og bæti líðan sjúklinganna.
Aðrir hafa bent á, að þessi lyf geta truflað
starfsemi bifhára slímhúðarinnar, breytt
samsetningu slímsins í skútunum og þannig
hindrað fullkominn bata. And-histamín lyf
geta gagnast sjúklingum með ofnæmi í nefi
en sennilega ekki öðrum sjúklingum (14,18).
A sama hátt geta bólgueyðandi lyf (sterar) í
úðaformi komið ofnæmissjúklingum að notum
þó gagnsemi þeirra við meðferð á skútabólgu
hafi ekki verið rannsökuð.
Skurðaðgerð og skolun: Skolun á skútum
í bráðri skútabólgu bætir strax líðan
sjúklingsins. Hins vegar getur þessi aðgerð
verið vandasöm hjá ungum bömum
(35). Skolun er oftast gerð hjá börnum
sem ekki hafa svarað tveimur til þremur
sýklalyfjakúrum svo og þeim sem hafa fengið
alvarlega fylgikvilla (sjá síðar) (18,35).
Jafnframt ber að senda slím frá skútanum í
gramslitun, ræktun og næmispróf. í einstaka
tilfellum getur reynst nauðsynlegt, að gera
aðgerð til að auka frárennsli úr skútanum.
FYLGIKVILLAR
Fylgikvillar skútabólgu hjá bömum em
sjaldgæfir, sérstaklega á síðari ámm eftir
að sýklalyfjameðferð hófst við þessum
sjúkdómi. Algengustu fylgikvillar skútabólgu
eru netjubólga umhverfis auga (periorbital
cellulitis) eða í augntóft (orbital cellulitis),
sem geta verið lífshættulegir (tafla IV) (14,36-
38). Sjúklinga með fylgikvilla verður því að
leggja inn á sjúkrahús til meðferðar.
SAMANTEKT OG UMRÆÐUR
Þó flestar rannsóknir síðustu ára hafi bent til
þess, að skútabólga hjá bömum sé að öllum
líkindum algengt vandamál, hafa verið uppi
efasemdir um tilvist þessa sjúkdóms (39).
Flestar framvirkar rannsóknir hafa hins vegar
sýnt, að bakteríur ræktast frá um 70% tilfella
sem valin eru eftir sjúkdómseinkennum og
með röntgenrannsókn. Að jafnaði ætti því að
staðfesta greininguna með röntgenrannsókn
áður en meðferð er hafin, en óþarfi er
að röntgenmynda eftir lok meðferðar ef
sjúklingurinn er einkennalaus. Einnig ber að
hafa í huga, að einkenni sjúklingsins geta
stafað af öðrum sjúkdómum en skútabólgu
til dæmis bólgu í nefkirtli og ofnæmi í nefi.
Flestum heimildum ber saman um að
meðhöndla skuli skútabólgu hjá börnum með