Læknablaðið - 15.04.1993, Blaðsíða 24

152
LÆKNABLAÐIÐ
Tafla II. Rœktanir frá 50 börnum (79 skútar) með bráða
skútabólgu (1,13,14).
Sýklar (%) skúta
Blandaður vöxtur............................ 9
S. prteumoniae............................. 25
Moraxella catarrhalis...................... 20
H. iníluenzae, hjúplaus.................... 20
A-/3 hemol. streptococcus................... 2
Loftfælnar bakteríur........................ 2
Veirur...................................... 5
Enginn vöxtur.............................. 35
Tafla III. Rœktanir frá 75 bömum með langvinna
skútabólgu (15,16).
Sýklar (%) barna
Blandaður vöxtur ......................... 25
Loftfælnar bakteríur ..................... 50
S. pneumoniae ............................ 10
H. influenzae, hjúplaus .................. 15
Moraxella catarrhalis ..................... 5
A-f3 hemol. streptococcus ................. 8
Staphylococcus aureus .................... 16
Enginn vöxtur ............................ 20
Venjulega finnast engir sýklar (eða í litlum
mæli) í heilbrigðum skútum (12). Erlendar
rannsóknir hafa sýnt, að í bráðri skútabólgu,
ræktast bakteríur frá um 60-75% skútanna
(1,13). í um 80% tilfella er um að ræða
eina bakteríutegund. Algengustu bakteríur
eru: Streptococcus pneumoniae, Moraxella
(Branhamella) catarrhalis og hjúplaus (non-
typable) Hemophilus influenzae (tafla II).
Veirur finnast hjá um 3-15% barna með bráða
skútabólgu og þá oftast með bakteríum en
mjög sjaldan einar sér. Sveppir, Actinomyces,
Mycobacteriae og Mycoplasma finnast hins
vegar afar sjaldan (1,13,14).
Bakteríur ræktast úr skútum hjá um 80%
barna með langvinna skútabólgu (15,16). í
25% tilfella er um blandaðan vöxt baktería
að ræða. Algengustu bakteríur eru: loftfælnar
bakteríur, Staphylococcus aureus og hjúplaus
Hemophilus influenzae (tafla III).
EINKENNI
Helstu einkenni skútabólgu hjá fullorðnum og
unglingum eru verkir í andliti, höfuðverkur
og hiti. Böm með skútabólgu eru hins vegar
sjaldan með ofangreind einkenni. Þau eru flest
einungis með stíflu í nefi, nefrennsli og hósta
(U7-19).
Einkenni bráðrar skútabólgu eru einkum
tvenns konar:
Algengustu einkennin eru Iangvarandi
kvefeinkenni; kvef sem ekki lagast.
Sjúklingur með venjulegt kvef lagast yfirleitt
á fimm til sjö dögum. Þó kvefeinkennin séu
ekki að fullu horfin eftir 10 daga, em þau
alltaf til muna betri ef engir fylgikvillar hafa
komið fram. Kvefeinkenni sem ekki hafa
lagast eftir 10 daga geta bent til skútabólgu
(1). Nefrennslið er mismunandi útlits (þunnt
eða þykkt; glært eða grænt) og hóstinn ýmist
votur eða þurr. Hósti er yfirleitt alltaf fyrir
hendi á daginn og oftast verri á nóttunni.
Hósti sem einungis er á nóttunni bendir frekar
til astma bronchiale. Börnin eru sjaldan mjög
veik og eru oftast hitalaus þó stundum hafi
þau sögu um hitatoppa sem standa fáa daga
í einu. Oft er saga um andremmu og bjúg í
augnlokum, einkum á morgnana.
í öðm lagi getur skútabólga valdið bráðum
einkennum; miklum kvefeinkennum með
háum hita, miklu grænleitu nefrennsli,
höfuðverk og bjúg í augnlokum.
Börn með langvinna skútabólgu hafa yfirleitt
sömu einkenni og böm með bráða skútabólgu
en hjá þeim hafa einkennin staðið lengur en í
fjórar til átta vikur. Þau eru oft með sögu um
ofnæmi í nefi og þrálátan astma bronchiale.
Þó orsakatengsl astma bronchiale og
skútabólgu séu ekki að fullu þekkt, er ljóst
að skútabólga (einkum langvinn) getur valdið
erfiðum og þrálátum astmaeinkennum. Þau
lagast ekki með hefðbundinni astmameðferð
fyrr en skútabólgan hefur verið læknuð (9,20-
23).
GREINING
Sjúkrasaga og líkamsskoðun: Greining
skútabólgu byggist aðallega á sjúkrasögu (sjá
að ofan) og bætir almenn líkamsskoðun þar
litlu við. Bankeymsli yfir skútum eru ekki
áreiðanleg einkenni hjá bömum yngri en fimm
ára. Hins vegar sést iðulega slím í nefinu sem
kemur frá frárennslisopi kinnkjálkaskúta.
Röntgenmyndataka: Röntgenmyndataka er sú
rannsókn sem notuð hefur verið hvað mest til
greiningar á skútabólgu. Þrjár röntgenólógískar
stöður á höfði hafa einkum verið notaðar til