Læknablaðið - 15.04.1993, Blaðsíða 43

LÆKNABLAÐIÐ 1993; 79: 171-3
171
Árni Björnsson
BRÉF TIL BLAÐSINS
HEILSUGÆSLA
- HVAÐ ER ÞAÐ?
Það sjónarmið, stutt af tilvitnunum í lög, kom
fram á fjölmennum og fróðlegum fundi L.R.
7. febrúar síðastliðinn, um »flæðistýringu«
(hryllilegt orð) í heilbrigðiskerfinu, að
heilsugæsla spanni allar lækningar utan
sjúkrahúsa. Því sé heilsugæslulæknum heimilt
að stunda allar slíkar lækningar.
Sé þessi túlkun rétt, er starf heilsugæslulæknis
mjög víðtækt, svo víðtækt að telja verður
nær ofurmannlegt. Þekking hans verður
að ná yfir allar sérgreinar læknisfræðinnar,
því læknisþjónusta hefur undanfarin ár,
í síauknum mæli færst út fyrir veggi
sjúkrahúsanna, og er engin sérgrein þar alveg
undanskilin.
í strangasta skilningi þýðir orðið heilsugæsla
varðveisla heilsu, það er viðhald líkamlegs og
andlegs ástands, sem við köllurn þessu nafni.
Heilsa getur verið góð og slæm eftir atvikum,
en væntanlega er átt við gæslu góðrar heilsu
í heilbrigðislögunum, því að það að breyta
slæmri heilsu í góða eða betri er lækning.
Oþarft er að fjölyrða um þá staðreynd, að
læknisfræðin hefur á undanförnum áratugum
þróast í átt til stöðugt meiri sérhæfingar
og framfarir hafa á mörgum sviðum verið
stórstígar. Þekking almennings á möguleikum
hennar til að bæta heilsu hefur líka aukist.
Þar kemur til betri almenn menntun og
betri aðgangur að upplýsingum. Þó virðist
trúin á hefðbundna læknisfræði ekki hafa
aukist að saina skapi því skottulækningar
og andalækningar eru nú í miklum blóma.
Hvað sem því líður veit almenningur nú mun
meira um líkamann, og um leið sjúkdóma sem
hrjá hann en fyrir tveim til þrem áratugum.
Það gerir hinn almenna borgara færari um
að nýta sér valkosti heilbrigðisþjónustunnar
milliliðalaust. Meðan heimilislæknar urðu
að leysa nær öll læknisfræðileg vandamál
sjúklinga sinna var þjónustan, sem þeir veittu,
sú besta sem völ var á á þeim stað og tíma.
Sjúkdómum, þá eins og nú, fylgdu margvísleg
félagsleg vandamál og leiddi af sjálfu, að
læknirinn blandaðist í lausn þeirra, aðrir kostir
stóðu ekki til boða. Heimilislæknir, sem nú
reynir sjálfur að lækna alla sjúklinga sína,
brýtur heilbrigðislög sem segja, að sjúklingur
skuli eiga rétt á bestu læknishjálp, sem völ er
á á hverjum stað á hverjum tíma.
Þetta gerir hann, þó hann hafi ótakmarkað
lækningaleyfi og starfi sem heilsugæslulæknir,
því ekki er á neins manns færi að spanna
þekkingar- og reynslusvið læknisfræðinnar
í dag, í besta falli getur hann vitað hvar
þekkinguna og reynsluna er að finna, en
jafnvel í því efni skortir oft á. Því er ekki
útilokað að sjúklingur hitti sjálfur á beinni
leið að ákveðnu marki í heilbrigðiskerfinu, en
ef hann hefði byrjað ferðina með því að sækja
tilvísun frá heilsugæslulækni.
Það er erfitt að finna læknisfræðileg vandamál
í dag, sem ekki heyra undir einhverja sérgrein
læknisfræðinnar, og eru því að jafnaði betur
leyst af sérfræðingi en lækni með almenna
menntun. Hér er alls ekki verið að gera lítið
úr hlutverki sérmenntaðra heilsugæslulækna,
en aðferðafræði þeirra getur hentað betur
við lausn verkefna, þar sem félagsleg
og læknisfræðileg vandamál fara saman,
eða þegar samhæfa þarf og forgangsraða
verkefnum við sjúkling með fleiri en einn
sjúkdóm, en þá starfar heilsugæslulæknirinn
sem sérfræðingur og á að hlýta sömu
starfsreglum og hann, meðal annars hafa
gagnkvæma tilvísanaskyldu ef sú skylda er
á annað borð.
Á fyrrnefndum fundi tók einn frummælenda
úr fræðapússi sínu nokkur dæmi um það
hvernig heilsugæslulæknar gætu sparað kerfinu
fé, með því að vinna verk sem unnin eru af