Læknablaðið - 15.04.1993, Blaðsíða 25

LÆKNABLAÐIÐ
153
að meta hina ólíku skúta; anterioposterior
staða metur best sáldskúta og ennisskúta,
occipitomental (Waters) staða metur best
kinnkjálkaskúta og hliðar (lateral) staða
metur best fleygbeinsskúta og ennisskúta.
Hins vegar eru kinnkjálkaskúti og sáldskúti
oft það illa þroskaðir hjá börnum undir eins
árs, að þeir verða illa metnir með þessum
rannsóknaraðferðum (4). Einnig getur reynst
tæknilega erfitt að fá góðar myndir af litlum
bömum þar sem þau eru oft óróleg. Hjá
börnum eru sýktir skútar oftast alskyggðir
á röntgenmyndum. Stundum sést þykknuð
slímhúð (>4 mm) en vökvaborð sést sjaldan
(1,4,14,24,25).
Sneiðmynd (CT) er hins vegar nákvæmari
rannsókn en venjuleg röntgenmynd en er
sjaldan notuð vegna mikils kostnaðar.
Deilt hefur verið um gildi venjulegrar
röntgenrannsóknar til greiningar á skútabólgu
hjá börnum (19,26,27). Margar rannsóknir
síðustu ára hafa þó sýnt, að röntgenmyndataka
er áreiðanleg til að meta sjúkdóma í skútum
hjá börnum eldri en eins árs sem hafa
einkenni um skútabólgu (4,24,25,28).
Þegar sjúkrasaga bendir til þess, að barn
sé með skútabólgu og röntgenmyndir eru
óeðlilegar, eru um 75% líkur á því að
bakteríur ræktist frá skútanum (1). Jafnvel
þó að bamið sé einkennalaust en röntgenmynd
óeðlileg, eru um 70% líkur á því að bakteríur
ræktist (24).
Hjá börnum með einkenni frá efri
öndunarfærum er mikilvægt að bíða með
röntgenrannsókn í að minnsta kosti 10 daga
frá upphafi einkenna þar sem skútar geta verið
óeðlilegir á röntgenmynd hjá allt að 50-75%
barna með kvef eða ofnæmi í nefi (9,27-29).
Röntgenmyndimar verða hins vegar eðlilegar
þegar einkennin ganga yfir.
Þar sem góð fylgni er á milli einkenna
sjúklings og útlits á röntgenmynd er að
jafnaði ástæðulaust að fá aðra röntgenmynd
eftir að meðferð líkur (25).
Gegnumlýsing (transillumination):
Gegnumlýsing á skútum getur verið hjálpleg
til að meta kinnkjálkaskúta og ennisskúta hjá
unglingum og fullorðnum. Hins vegar hefur
gagnsemi þessarar rannsóknar verið talin lítil
hjá ungum börnum (17).
Omskoðun: Ómskoðun getur verið
gagnleg til að meta vökvasamsöfnun og
slímhúðarþykknun í kinnkjálkaskúta einkum
hjá fullorðnum. Hins vegar virðist reynslan
af ómskoðun ekki vera eins góð hjá ungum
börnum (1,17). Þörf er á frekari rannsóknum
til að meta gildi þessarar rannsóknaraðferðar
hjá börnum með skútabólgu.
Rœktun frá skúta: Ræktun frá skútum
með ástungu er góð aðferð til að greina
skútabólgu. Hins vegar er aðgerðin vandasöm
hjá litlum börnum. Sýnið verður að senda
í frumutalningu, grams litun, ræktun og
næmispróf. Bakteríutalning >104 þyrpingar/ml
gefur hins vegar góða tryggingu fyrir því,
að ekki sé um mengun að ræða frá nefholi
(1,14,24,30). Á hinn bóginn er ræktun
neikvæð frá 35% skúta sem eru með merki
um bráða bólgu (sjá töflu II) sem er merki
um að ónæmiskerfið sé að ráða niðurlögum
sýkingarinnar.
Rcektun frá nefi og nefkoki: Forspárgildi
nefkoksræktana hjá börnum með skútabólgu
er lélegt (1). Þess vegna skyldu menn varast
að treysta á niðurstöður ræktana frá nefi og
nefkoki.
MEÐFERÐ
Mælt er með sýklalyfjum við meðferð á
bráðum og langvinnum skútabólgum. Takmark
meðferðarinnar er að bæta líðan eins fljótt og
auðið er, hreinsa skúta af bakteríum og slími,
og minnka líkur á alvarlegum fylgikvillum
(sjá síðar og töflu IV).
Sýklalyfjameðferð: Rannsóknir hafa sýnt, að
í bráðri skútabólgu veitir sýklalyfjameðferð
fullkomna lækningu í 70-80% tilfella.
Börn sem ekki læknast fullkomlega fá þó
töluverðan bata. Hins vegar ber að hafa í
huga, að um 30% barna með skútabólgu
Tafla IV. Fylgikvillar skútabólgu.
Netjubólga og ígerö umhverfis auga eða
í augntóft (periorbital/orbital cellulitis/abscess)
Blóðsýking (septicemia)
Segi (thrombosis) í sinus cavernosus
Heilahimnubólga
ígerð innan basts (subdural empyema)
ígerð utan basts (epidural abscess)
Heilaígerð
Sýking (osteomyelitis) í andlitsbeinum