Læknablaðið - 15.05.1997, Blaðsíða 20

300
LÆKNABLAÐIÐ 1997; 83
fræðings (4,8). Rannsókn okkar sýndi að
aðeins 76% læknanna voru með sérmenntun í
greininni, svo enn skortir nokkuð á að við ná-
um að uppfylla þær faglegu kröfur sem gerðar
eru erlendis.
Það var áberandi í könnun okkar hve fáir
læknar voru ánægðir með laun á vöktum. Illa
launuð vaktavinna, miðað við aðra vinnu,
ásamt miklu vinnuálagi, er talin aðalástæða
áhugaleysis lækna á að taka þátt í læknavökt-
um. Forsenda góðrar vaktþjónustu er vel laun-
uð vaktþjónusta og möguleiki fyrir lækninn að
vera í fríi daginn eftir vakt (22). Ennfremur
hafa erlendar rannsóknir sýnt að karlkyns
læknar eru fúsir til að taka vaktir fram að fer-
tugsaldri, en áhuginn dvínar verulega eftir það.
Kvenkyns læknar, óháð aldri, vilja helst losna
undan þátttöku í vöktum (17,23). Hér á landi
eru heimilislæknar langflestir karlkyns og á
miðjum aldri. Það má því búast við minnkandi
áhuga á vaktavinnu þegar kvenkyns læknum
fjölgar og engin endurnýjun verður í núverandi
hópi heilsugæslulækna.
Gæðakröfur: Umbætur á innra skipulagi
vaktþjónustu sem og í annarri læknisþjónustu
gerast ekki sjálfkrafa þar sem þær kosta bæði
tíma og fyrirhöfn. Niðurstöður okkar sýna að
hægt er að bæta um á ýmsum sviðum vaktþjón-
ustunnar og er þá vert að hafa gæðastaðal
Norska læknafélagsins til viðmiðunar (8).
Það vekur vissar áhyggjur hve litla þjálfun
heimilislæknar fá í endurlífgunum. Niðurstöð-
ur okkar benda eindregið til þess að nauðsyn-
legt sé að þeir fari á regluleg þjálfunarnám-
skeið eins og krafist er erlendis (8). Efnislegu
innihaldi slíkra námskeiða hefur þegar verið
lýst (24). Sums staðar erlendis er starfsfólk
sjúkrabíla þjálfað til að sinna sérhæfðri endur-
lífgun. Niðurstöður okkar benda til þess að
læknar hafi áhuga á slíkri aðstoð.
Ályktanir: Álag og vaktaskyldur lækna hér á
landi eru mun meiri en tíðkast víða erlendis.
Niðurstöður okkar benda til að þetta stafi að
hluta til af úreltu fyrirkomulagi og að brýn þörf
sé á skipulagsbreytingum á vaktþjónustu líkt
og gerðar hafa verið erlendis. Hægt er að auka
gæði og öryggi vaktþjónustunnar á ýmsum
sviðum, en til þess að svo megi verða þurfa
læknar að fá faglegar ráðleggingar, aðstoð og
tíma til viðhaldsmenntunar á þessu sviði.
Þar sem þessi rannsókn var ekki úrtaksrann-
sókn, heldur rannsókn sem náði til allra heilsu-
gæslulækna á landinu, er líklegt að hún endur-
spegli raunverulegt ástand og viðhorf lækna til
vakta hérlendis.
Þakkir
Höfundar þakka heilsugæslulæknum fyrir
þátttökuna og Erni Ólafssyni stærðfræðingi
fyrir tölfræðilega úrvinnslu.
HEIMILDIR
1. Heath I. General practice at night. The public must
decide what sort of service it wants. BMJ 1995; 311: 466.
2. Beecham L. Night calls should be limited to genuine
emergencies say GPs. BMJ 1994; 308: 1387-8.
3. Hurwitz B. Out of hours. Primary care needs a properly
funded, well organised night time service (editorial).
BMJ 1994; 309: 1593-4.
4. Olesen F, Jolleys JV. Out of hours service: the Danish
solution examined. BMJ 1994; 309: 1624-6.
5. Mjell J. Fagutvalgets kvalitetsindikatorer pá god lege-
vakt. Tidsskr Nor Lægeforen 1994; 114: 3252-3.
6. Salisbury C. Visiting through the night. BMJ 1993; 306:
762-4.
7. Blængsdóttir GH, Þorgeirsson G. Sérhæfð endurlífgun
utan spítala á Reykjavíkursvæðinu 1987-1990. Lækna-
blaðið 1994; 80: 381-6.
8. Legevakt. APLF. Alment praktiserende lægers foren-
ing. Lysaker, Norge, 1996. (ISBN 82-90921-37-3)
9. Sigurðsson G, Magnússon G, Sigvaldason H, Tulinius
H, Einarsson I, Ólafsson Ó. Egilsstaðarannsóknin.
Sjúkraskrár fyrir heilsugæslustöðvar og tölvufærsla upp-
lýsinga. Heilbrigðisskýrslur. Fylgirit 1980, nr.l. Reykja-
vík: Landlæknisembættið, 1980.
10. Sigurðsson EL, Jónasson B. Könnun á vaktlæknisþjón-
ustu í Hafnarfirði, Garðabæ og Bessastaðahreppi.
Læknablaðið 1993; 79: 287-92.
11. Magnúsdóttir IR. Heilsugæslustöðvar. Rit Heilbrigðis-
og tryggingamálaráðuneytisins 1/1985.
12. Andersen JS, Jensen PB, Christensen MB. Forskning i
lægevagten. Praeticus 1996; 108: 332-4.
13. Hallam L. Out of hours primary care. Variable service
provision means inequalities in access and care (edi-
torial). BMJ 1997; 314: 157-8.
14. Cragg DK, Campbell SM, Roland MO. Out of hours
primary care centres: eharacteristics of those attending
and declining to attend. BMJ 1994; 309: 1627-9.
15. Salisbury C. Observational study of general practice out
of hours cooperative: measures of activity. BMJ 1997;
314: 182-6.
16. McKinley RK, Cragg DK, Hastings AM, French DP,
Manku-Scott TK, Campbell SM, et al. Comparison of
out of hours care provided by patientss own general
practitioners and commercial deputising services: a ran-
domised controlled trial. II: the outcome of care. BMJ
1997; 314: 190-3.
17. Otterstad HK. Legevakt i allmennlegetjenesten i Vest-
fold. Beskrivelse og analyse. Tidsskr Nor Lægeforen
1991; 111: 1749-51.
18. Christensen MB, Olesen F. Vaktlægeordninger i Norge,
Sverige, Finland og Danmark. Nord Med 1995; 110:127-
31.
19. Hjortdahl P. Ideology and reality of continuity of care.
Fam Med 1990; 22: 361-4.
20. Sunde HG. Kvalitetssikring av legevaktarbeid. Tidsskr
Nor Lægeforen 1995; 115: 1104-6.
21. Rytter E, Sæther E. Legevakt i Norge. Tidsskr Nor
Lægeforen 1992; 112: 3688-91.
22. Hallam L, Cragg D. Organisation of primary care ser-