Læknablaðið - 15.07.1998, Side 21

LÆKNABLAÐIÐ 1998; 84
543
sjúklingarnir hefðu fengið legusár, lungna-
bólgu, blóðtappa í neðri útlimi eða lungnablóð-
tappa. Sjúklingur var talinn hafa fengið lungna-
bólgu ef hann hlaut sýklalyfjameðferð vegna
klínískra einkenna um lungnabólgu, blóðtappa
ef viðkomandi var settur á fulla blóðþynnandi
meðferð vegna klínískra einkenna og legusár ef
sárið þarfnaðist sérstakrar hjúkrunar- og/eða
læknismeðferðar. Tíðni þvagfærasýkinga var
athuguð sérstaklega með því að telja allar já-
kvæðar þvagræktanir hjá þeim sem slasast hafa
frá 1984. Frá þeim tíma hafa þvagræktanir ver-
ið gerðar vikulega hjá mænusköðuðum.
Spurningar um fylgikvilla eftir útskrift voru
lagðar fyrir með persónulegu viðtali (sjá við-
auka 1). Spurt var um þrýstingssár, blóðtappa
í neðri útlimum. lungnablóðrek, lungnabólgu,
sjálfvirk rangviðbrögð (autonomic dysreflexia)
(4), þvagtæmingarmáta, þvagfærasýkingar,
þvagleka, þvagfærasteina og aðra þvagfæra-
sjúkdóma.
Hópnum var boðið að koma til rannsókna á
þvagfærum. Starfrænar rannsóknir á neðri hluta
þvagfæra (urodynamic investigations) voru
gerðar á eftirfarandi hátt: einn tvírása (double-
lumen tube) 8 F þvagleggur eða tveir 8 F
plastleggir (baby feeding tube) voru settir upp í
þvagblöðruna um þvagrás. Sjúklingamir lágu á
þar til gerðum bekk (sonesta) og volgu vatni var
dælt inn um aðra rásina/legginn á meðan hin(n)
rásin/leggurinn var tengd(ur) þrýstinema
(Urodyn 2000). Flæðihraði var 50 eða 100 ml/
mínútu. Til að fá fram hreinan blöðruþrýsting
(detrusor pressure) var mældur þrýstingur í
endaþarmi með sérstökum blöðrulegg og hann
dreginn frá blöðruþrýstingnum. A þennan hátt
var hámarks blöðruþrýstingur og blöðruleka-
þrýstingur (detrusor leak point pressure) metinn
og skoðaður. Blöðrurýmd var áætluð út frá því
hve mikið þvagblaðran rúmaði áður en leka tók
frá þvagrás eða þar til sjúklingurinn þoldi ekki
meiri fyllingu. Afgangsþvag (residual volume)
var mælt hjá þeim sem losuðu þvag með eðli-
legum hætti eða með blöðrubanki. Starfræn
blöðrurýmd var metin með því að draga rúmmál
afgangsþvags frá heildarblöðrurýmd. Sam-
virkni þvagblöðruvöðva og ytri blöðruhring-
vöðva (detrusor-sphincter synergia/dyssyner-
gia) (5) var skoðað og skráð með vöðvarafritun
(EMG). Notuð voru sérstök húðrafskaut sem
límd voru á húð nálægt endaþarmsopi og þau
tengd vöðvasírita. Samdrátt þvagblöðruhring-
vöðva má meta út frá samdrætti endaþarms-
hringvöðva (6). Þeir þátttakendur sem höfðu
þvagfærasýkingu (metið með stixi eða ræktun)
við komu, voru meðhöndlaðir með sýklalyfjum
samkvæmt næmisprófi og boðaðir aftur til rann-
sóknar tveimur vikum seinna.
Ástand efri hluta þvagfæra var metið með
einni eða fleiri af eftirtöldum röntgenrannsókn-
um: nýrnaómun, nýrnariti (renogram) og sam-
sætuþvagfæramyndun (isotope urography),
nýrnagaukulsmælingu (GFR), þvagfærayfirliti
og/eða hefðbundinni þvagfæramyndun með
skuggaefni.
Upplýsingar um dánarorsakir látinna ein-
staklinga fengust samkvæmt dánarvottorðum
hjá Hagstofu íslands. Heimild fékkst hjá Hag-
stofunni til notkunar á tilgreindum dánarvott-
orðum. Tölvunefnd veitti leyfi fyrir meðferð
þessara sömu gagna.
Tölvuforritið Arcus Pro-Stat (Version 3.28
SW) var notað við tölfræðilega úrvinnslu.
Samanburðartölfræði var gerð með prófi
Fishers (Fisher's exact test) og miðast tölfræði-
lega marktækur munur við p-gildi undir 0,05.
Niðurstöður
Faraldsfræði: Frá árinu 1973 hafa 48 ein-
staklingar mænuskaðast í slysum á Islandi og
bundist hjólastól, að meðaltali tveir á ári. Á
árunum frá 1973 til 1981 slösuðust 28 (meðal-
tal 3,1 á ári) og 20 á árunum 1982-1996 (með-
altal 1,3 á ári). Um er að ræða 13 konur (27%)
og 35 karla (73%). Nýgengi miðað við 250.000
íbúa á íslandi er því 8:1.000.000 yfir allt
rannsóknartímabilið, 12,8:1.000.000 á árunum
1973-1981 og 5,2:1.000.000 á árunum 1982-
1996 (tafla I). Meðalaldur er slys átti sér stað
var 32 ár (5-69 ár). Mynd 1 sýnir nánar aldurs-
dreifingu í slysum.
Fig. 1. The age distribution at the tirne of accident in 48 wheel-
chair-bound traumatic spitial cord injured patients in Iceland
1973-1996.