Læknablaðið : fylgirit - 01.12.1992, Side 12

12
LÆKNABLAÐIÐ/FYLGIRIT 22
MAGN OG VIRKNI MÓTEFNA GEGN
YFIRBORDSFJÖLSYKRUM STREPTOCOCCUS
PNEUMONIAE FYRIR OG EFTIR BÓLUSETNINGU
Gcstur Viðarsson. Ingilcif Jónsdóttir, Stcinn Jónsson og Hclgi
Valdimarsson.
Rannsóknarstofa Háskólans í Ónæmisfræöi, Landspitala.
Baktcrían S. pneumoniac (pncumococcar) cr mikill mcinvaldur
í núlímaþjóðfélagi cn hún cr algcngasta orsök lungnabólgu,
cyrnabólgu og skútabólgu, cn vcldur cinnig öörum fátíðari kvillum
(blóðsýkingu og hcilahimnubólgu). Hclsta ástæða þcss hvc við
crum næm fyrir sýkingum þcssarar baktcríu cr talin vcra sú að
hún bcr hjúp mikinn úr fjölsykrum scin ónæmiskcrfið á crfitt mcð
að grcina og mynda mótcfni gcgn, auk þcss scm sykmrnar cru
taldar torvclda upplöku átfruma á hcnni. Minni fylgni hcfur orðið
vart milli niótcfnastyrks og upptöku átfruma á pncumococcum in
vitro cn gcngur og gcrist fyrir aðrar tcgundir baktcría.
Bólucfni það scm til cr á markaðnum i dag (PEUM023,
Pncumovax) cr samsctt úr fjölsykrum af yfirborði 23 algcnguslu
hjúpgcrða (>99%) af þcim rúmlcga 80 scm þckktar cm.
Ónæmisviðbragð gcgn fjölsykmm cr ckki cins kröflugl cins og
gcgn prótcinum (lítið scm ckkcrt í börnum t.d ). auk þcss scm cðli
sv'arsins cr annað. Mcðal annars vcrður ónæmisminni vcikara.
Markmið rannsóknarinnar cr að atlniga Inort og þá lncrnig
fullorðnir hcilbrigðir cinstaklingar svara bólucfninu, þ.c. hvcrs-
konar mótcfni myndast hclst og hvort aukin styrkur mótcfna gcgn
pncumococcum lciði til aukinar upptöku hvítra blóðkorna
(PMNL) á þcim.
Scttar vom upp ELISA aðfcrðir til mælinga i blóðvatni fyrir og
cflir bólusctningu 10 læknancma á IgA, IgG, IgGj, IgG^, lgG^ og
IgG^ mótcfnum gcgn hjúpsykmm pncumococca af gcrðum 3, 6, 8,
19 og 23, cn þær cm mcðal þcirra allra algcngustu. Einnig vom
sctt upp próf til ákvörðunar á upplökuvirkni í bióðvatni fyrir
PMNL á þcssum gcrðuin.
í Ijós kom að ónæmisviðbrögð við bólucfninu vom mjög
mismunandi cfiir því hvaða hjúpgcrð var um að ræöa, auk þcss
scm svömn cinstaklinga var mjög brcjlilcg. Engin viðbrögð sáust
gcgn hjúpgcrð 3, ncma hjá cinum cinstaklingi scm hafði ábcrandi
hátt IgA svar gcgn öllum gcrðum. Hlutfallslcg hækkun var
marktækt mciri að mcðaltali (p = 0.0034, parað l-próO í IgA (2,7
föld) cn í IgG (l,5 föld). Fylgni var cinnig milli hækkana í IgA
og IgG (p < 0,001).
Marktæk fylgni var niilli styrks IgG og upplöku fyrir hjúpgcrðir
23 (r = 0,952), 19 (r = 0,863), 8 (r = 0,814) og 6 (r = 0.792) (p <
0,001) cn ckki fyrir gcrð 3, cn svo háir fylgnistuðlar hafa vart áður
scst á prcnti í hliðstæðum prófum fyrir pncumococca. Skýring á
því cr að öllum líkindum tvíþætt; annarsvcgar sú að kjörstyrkur
blóðvatns var ákvcðinn fyrir hvcrja hjúpgcrð í virkniprófum og
upptaka niæld þar scm mótcfni vom takmarkandi þállur, og
hinsvcgar að mótcfni gcgn fjölsykrum baklcríuvcggjar (CPS) voru
hlutlcyst áður cn mótcfni gcgn hjúpsykmm vom mældar, cn
mólcfni gcgn CPS cm litið scm ckkcrt virk scni opsónín.
Marktæka fylgni (cn ckki cins háa) mátti sjá milli IgA og
upptöku fvrir allar gcrðirnar ncma fvrir 3 og 6. Ástæða þcss gæli
vcrið sú að slyrkhækkun I IgGj fylgir IgA hækkunum, cn IgA cr
almcnnt ckki talið mjög virkt opsónín, a.m.k. mun vcikara cn IgG.
í IgG undirflokkum málli sjá stcrkustu fylgni milli upptöku og
IgG^; þar var fylgni fyrir allar gcrðir ncma 3. IgGj kom þar á
cfiir, cn cngin fylgni sást fyrir hjúpgcrðir 3 og 19. Engin fylgni
sást milli IgG^ og upptöku. Enn scm komið cr hcfur ckki rcynst
unnt að mæla IgG^ ncma fyrir hjúpgcrð 8, cn þar mátti sjá
veikmarktæka fylgni við upptöku (r=0,454; p < 0.05).
í náinni franúíð cr m.a. fyrirhugað að athuga hvort
prótcintcngdar Ijölsykmr auki mótcfnamyndun og brc>li cðli
svarsins, þ.c. auki upptökuvirkni og styrki minnissvar.
Ný ritröð í læknisfræði
Tekist hefur samvinna með bókaútgáfunni Iðunni, Laeknafélagi íslands, Læknafélagi Reykjavíkur og
Læknablaðinu um útgáfu handbóka og fræðirita á sviði læknisfræði og skyldra greina. Fyrstu þrjú
verkin eru nú komin út:
Heimspeki læknisfræðinnar — kynning eftir Henrik R. Wulff, Stig Andur Petersen og Raben
Rosenberg, Siðfræði og siðamál lækna eftir Örn Bjarnason og Rökvís sjúkdómsgreining og meðferð
eftir Henrik R. Wulff.
Efni þessara bóka tengist óneitanlega þeirri umræðu sem á sér stað í þjóðfélaginu um breytingar á
heilbrigðisþjónustunni. Sömuleiðis tengist það umræðunni um hinar öru framfarir í erfðavísindum,
sbr. rannsóknir á fósturvísum, líffæraflutningum og glasafrjóvgunum.
Bókaútgáfan Iðunn sér um dreifingu bókanna.