Sagnir


Sagnir - 01.04.1986, Side 26

Sagnir - 01.04.1986, Side 26
✓ A ið 930 er talið að íslendingar hafi stofnað allsherjarríki og hafið þinghald á Þingvöllum. Á Alþingi sagði lögsögumaður uþþ lög landsmanna í heyranda hljóði hvert sumar. Lög þjóðveldisins voru þannig varðveitt í munnlegri geymd fram á fyrri hluta 12. aldar, þá fyrst voru þau færð í letur. Elsta handrit þeirra nefn- ist Hafliöaskrá, eftir einum skrásetjar- anum, en hún er nú ekki lengur varð- veitt. Um 1130 voru til í landinu þrjú rit lagalegs eðlis: Tíundarlögin, Haf- liðaskrá og Kristniréttur. Af lögum þessum tóku menn afrit, og er tímar liðu þættu þeir við nýjum og slepptu þá oft úr fornum lagaákvæðum. Mörg handrit urðu því til af lögunum og bar þeim ekki alltaf saman. Tvö aðal- handrit eru nú varðveitt af uppskrift- um þessum, Konungsbók og Staðar- hólsbók, bæði talin rituð á síðari hluta 13. aldar. Samkvæmt heimildum er það fyrst á 16. öld sem lögin frá þjóð- veldistímanum fá nafnið Grágás.2 Á þeim tíma sem lögin í Grágás urðu til stundaði fólk hér landbúnað og veiðar, klæddi sig, fæddi og hýsti að mestu án útlendra aðfanga. Mun- aðarvarningur ýmiss konar var þó í umferð hjá höfðingjastétt landsins. Ekki sátu því allir við sama borð. Fólkið skiptist í stéttir eftir efnahag og áliti.3 Það tilheyrði þó ekki bara stétt- um heldur einnig ættum. Á þjóðveldistímanum voru ættar- böndin sterk. Ættirnar stóðu saman að veigamiklum málum, ekki síst á Alþingi. Þar voru goðarnir valdamest- ir. Þeir skipuðu dómendur í dómstóla, sátu í Lögréttu og áttu þar atkvæðis- rétt, og útnefndu aðra menn er þar sátu. Ekkert allsherjarframkvæmdar- vald, sem náði til alls landsins, var til á þessum tíma. Yfirleitt varð hver ein- staklingur að gæta sjálfur réttar síns með aðstoð ættingja, höfða mál ef hann var beittur ólögum, og sjá um að dómi yrði fullnægt. í dómsmálum var kviðurinn það sönnunargagn er mest var notað. Það var almenn þegn- skylda að sitja í kviði en hann dæmdi ekki í málum, heldur áttu meðlimir hans, oft nefndir búar, eingöngu að bera vitni.4 Grágás er ekki löggilt lögbók en gera má ráð fyrir að í henni sé að finna mörg lög er voru í heiðri höfð á þjóðveldistímanum. Hún er því í mörgu góð heimild um sína samtíð. íslandssagan verður þó aldrei sögð út frá lagaákvæðum einum saman. Gildandi lög eru ekki alltaf í samræmi við raunveruleikann. í eðli sínu eru lög fyrst og fremst vitnisburður um vilja og viðhorf þeirra sem mótuðu þau. í Grágás er því að finna upplýs- ingar um gildismat og hugmynda- heim íslendinga til forna. Þar er víða að finna lagaákvæði er varða konur sérstaklega. Sú mynd sem Grágás birtir af konum endurspeglar viðhorf ríkjandi valdahópa samfélagsins, en stjórnsýsla og opinber völd á þessum tíma voru í höndum karlmanna. Svo Maður að lemja Konu sína. Samkuœmt Grágás mátti ekki berja ófríska konu, suo aö á henni sœist. 24 SAGNIR
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108

x

Sagnir

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.