Sagnir


Sagnir - 01.04.1986, Síða 26

Sagnir - 01.04.1986, Síða 26
✓ A ið 930 er talið að íslendingar hafi stofnað allsherjarríki og hafið þinghald á Þingvöllum. Á Alþingi sagði lögsögumaður uþþ lög landsmanna í heyranda hljóði hvert sumar. Lög þjóðveldisins voru þannig varðveitt í munnlegri geymd fram á fyrri hluta 12. aldar, þá fyrst voru þau færð í letur. Elsta handrit þeirra nefn- ist Hafliöaskrá, eftir einum skrásetjar- anum, en hún er nú ekki lengur varð- veitt. Um 1130 voru til í landinu þrjú rit lagalegs eðlis: Tíundarlögin, Haf- liðaskrá og Kristniréttur. Af lögum þessum tóku menn afrit, og er tímar liðu þættu þeir við nýjum og slepptu þá oft úr fornum lagaákvæðum. Mörg handrit urðu því til af lögunum og bar þeim ekki alltaf saman. Tvö aðal- handrit eru nú varðveitt af uppskrift- um þessum, Konungsbók og Staðar- hólsbók, bæði talin rituð á síðari hluta 13. aldar. Samkvæmt heimildum er það fyrst á 16. öld sem lögin frá þjóð- veldistímanum fá nafnið Grágás.2 Á þeim tíma sem lögin í Grágás urðu til stundaði fólk hér landbúnað og veiðar, klæddi sig, fæddi og hýsti að mestu án útlendra aðfanga. Mun- aðarvarningur ýmiss konar var þó í umferð hjá höfðingjastétt landsins. Ekki sátu því allir við sama borð. Fólkið skiptist í stéttir eftir efnahag og áliti.3 Það tilheyrði þó ekki bara stétt- um heldur einnig ættum. Á þjóðveldistímanum voru ættar- böndin sterk. Ættirnar stóðu saman að veigamiklum málum, ekki síst á Alþingi. Þar voru goðarnir valdamest- ir. Þeir skipuðu dómendur í dómstóla, sátu í Lögréttu og áttu þar atkvæðis- rétt, og útnefndu aðra menn er þar sátu. Ekkert allsherjarframkvæmdar- vald, sem náði til alls landsins, var til á þessum tíma. Yfirleitt varð hver ein- staklingur að gæta sjálfur réttar síns með aðstoð ættingja, höfða mál ef hann var beittur ólögum, og sjá um að dómi yrði fullnægt. í dómsmálum var kviðurinn það sönnunargagn er mest var notað. Það var almenn þegn- skylda að sitja í kviði en hann dæmdi ekki í málum, heldur áttu meðlimir hans, oft nefndir búar, eingöngu að bera vitni.4 Grágás er ekki löggilt lögbók en gera má ráð fyrir að í henni sé að finna mörg lög er voru í heiðri höfð á þjóðveldistímanum. Hún er því í mörgu góð heimild um sína samtíð. íslandssagan verður þó aldrei sögð út frá lagaákvæðum einum saman. Gildandi lög eru ekki alltaf í samræmi við raunveruleikann. í eðli sínu eru lög fyrst og fremst vitnisburður um vilja og viðhorf þeirra sem mótuðu þau. í Grágás er því að finna upplýs- ingar um gildismat og hugmynda- heim íslendinga til forna. Þar er víða að finna lagaákvæði er varða konur sérstaklega. Sú mynd sem Grágás birtir af konum endurspeglar viðhorf ríkjandi valdahópa samfélagsins, en stjórnsýsla og opinber völd á þessum tíma voru í höndum karlmanna. Svo Maður að lemja Konu sína. Samkuœmt Grágás mátti ekki berja ófríska konu, suo aö á henni sœist. 24 SAGNIR
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108

x

Sagnir

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.