Sagnir - 01.04.1986, Síða 51

Dyggðaspegill
jafn lengi voru skrifuð upp handrit af
deiluriti Guðmundar og Dyggda-
speg//'.15 Segja má að lögin, og þessi
tvö handrit, lýsi viðhorfi 17. og 18.
aldar manna til skírlífis, frá sjónarhóli
dómsvalds (Stóridómur), kirkju
(Dyggðaspegill), og almennings
(deilurit Guðmundar).
Undirgefni
Þessum flokki tilheyra fjórar dyggðir,
en ein ber ægishjálm yfir hinar, og
það er heidrun foreldra. Sú dyggð á
rætur að rekja til fjórða boðorðsins.
Heiðrun foreldra „útheimtir að jómfrúr
haldi foreldra sína og aðra sem í
þeirra stað eru settir að vera guðs
skikkan og meðal þeim til handa.“
Þær eiga að elska þá, heiðra og
virða, og láta sér þykja mikið til þeirra
koma. Drottinn vill föðurinn af börn-
unum heiðraðan hafa, og hann vill að
þau geri það sem móðir þeirra býður
þeim. Móðurina eiga meyjar að
heiðra alla sína lífdaga og hafa hug-
fast hversu þungar þær voru henni.
Þær eiga að hugsa um í hvílíkum
háska móðir þeirra stóð er hún „bar
þær fyrir brjósti sér“. Ef foreldrar
skipa börnum sínum að gera eitthvað
„ótilbærilegt verk“ þá skulu börnin
með siðsemi og hægð koma sér frá
því, en ekki með óstilltum eða vond-
um orðum. Börn eiga ekki að hætta
að hlýða foreldrum sínum er þau
vaxa úr grasi og vilja giftast. Þau
skulu ekki ganga í hjónaband nema
með vilja og vitund foreldra, bví að
giftumál krefjast góðra ráða þeirra
sem gamlir eru. Eins og segir í guðs-
orði: „Barn mitt, hlýð þú aga þíns föö-
ur og yfirgef ei þinnar móður lögmál."
Dyggðaspegill lýsir því með ótal
dæmum að guð vill ekki hafa að
meyjarnar gifti sig án samþykkis for-
eldra. Jafnvel voldugar drottningar
hlýddu frekar vilja frænda sinna held-
ur en að gifta sig sjálfar.
Auðmýkt eða lítillæti er dyggð sem
jómfrúr eiga að tileinka sér svo að
þær læri að þekkja sinn eigin veik-
leika og geri sig undirgefnar í því sem
áhrærir verk þeirrar köllunar og emb-
ættis. Þær eiga að bera sinn kross
með hlýðni og veita öðrum mönnum
skylduga æru og lotningu.
Undir þá dyggð sem spegillinn kall-
ar Ijúflyndi og vinsæld falla fleiri
dyggðir, en þær eru: hógværð, þolin-
mæði, velvild, Ijúfmennska og þjón-
ustusemi. Jómfrú sem iðkar þessa
dyggð gerir „engum skaða með mót-
bærilegu geði“, heldur vill hún þókn-
ast hverjum manni, hún líður og um-
ber annarra bresti, hallar stundum
mikið af sínum rétti og er kyrrlát, Ijúf
og vingjarnleg við framandi menn
sem innlenda.
Síðasta blómið í dyggðakransinn
er hógværð og spaklæti og „sú
manneskja sem hefur þá dyggð til að
bera hefur öðlast sanna prýði, er auð-
mjúk og lítillát og getur vel þagað og
liðið þótt aðrir tali stór orð, - kann og
að sneiða hjá mörgu illu með sinni
þögn og þolinmæði." Dæmin sem hér
eru tínd til sýna hversu þagmælskar
hinar bestu konur voru. Vitnað er í
þau orð Salómons að kvinnur ættu að
læra í þögn með allri undirgefni.
Orsakir til dyggða
og dyggðameðul
Eftir að Dyggðaspegill hefur talið upp
dyggðirnar tuttugu vísar hann meyj-
unum veginn með því að telja upp
átta orsakir til dyggða og þrjú dyggða-
meðul. Orsakirnar eru vilji guðs,
áminning góðra manna, umbunin,
straffið, sérréttindi meyjanna, gott
umtal, nafnið sem þær hlutu í skírn-
inni og þær heilögu meyjar sem ritn-
ingin segir frá. Dyggðameðulin þrjú
eru verkun heilags anda, hinn kristi-
legi barnaagi í húsinu, og það að
koma meyjum í kennslu og vist hjá
góðu fólki.
Að síðustu eru jómfrúr þær sem
lesa Dyggðaspegil minntar á að „sá
þjónn sem veit síns herra vilja en gjör
hann ei, skal straffast meira en hinn.“
Þær sem hafa lesið spegilinn og víkja
af vegi réttra dyggða eiga því von á
verra dómi en þær sem fávísar eru.
Speglinum er lokað meö bæn.
Dyggðaspegill
og samtíminn
Hverjar af dyggðum spegilsins hafa
fölnað eða horfið, og hverjar lifa enn
góðu lífi? Víst er að krafan um skírlífi
ógiftra kvenna er úr sögunni. Skír-
lífiskröfu fyrri tíma er hægt að skilja
sem vilja samfélagsins til þess að
skipuleggja líf þegna sinna, erfðamál,
framfærslu og því um líkt, fyrir tíma
iðnbyltingarinnar og velferðarríkisins.
Mannasiðakafli Dyggðaspegils er að
sumu leyti enn í góðu gildi. Sumir
mannasiðir, eins og sá að jómfrúr
skyldu klæðast í sérherbergi sínu,
eru af tæknilegum ástæðum nýkomn-
ir á. Ýmsar dyggðir tóku að víkja þeg-
ar hinir svokölluðu velferðartímar
tóku við. Sparsemin á illa heima í
verðbólguþjóðfélagi, og mildi og ör-
læti færðust inn á félagsmálastofnan-
ir. Trúarleg iðkan hefur misst sinn fyrri
sess, en kvenleg hógværð, spaklæti,
Ijúflyndi, heiðarleg blygðan, iðni,
þrifnaður og hreinlæti teljast enn til
kvenlegra dyggða, - eða hvað? □
SAGMIR 49