Sagnir - 01.06.1992, Blaðsíða 32

óttast, að vjer fengjum strax eintóma
hreppsnefndarmenn eða bæjarstjóra í
pilsi; það myndu að líkindum verða
ein eða tvær konur í sumum hrepp-
um og í flestum ef til vill engar.“38
Petta sama ár er deilt um hvort veita
eigi konum rétt til menntunar og
embætta. Lárus E. Sveinbjörnsson
hefur þetta til málanna að leggja um
flóknar kringumstæður sem hann sér
fyrir sér í þjóðfélaginu ef konur
fengju jafnrétti á við karla:
Mér finnst ... að ýtarlegri ákvæði
vanti í frv., t.a.m. þegar svo er
komið, að landshöfðingi og biskup
eru orðin hjón, stiptsyfirvöldin
maður og kona, forseti er kvong-
aður 1. assessor landsyfirdómsins,
og sýslumaður og hjeraðslæknir
sömul. o.s.frv. Með því að þessi
merkilegu hjónabönd geta komið
fyrir, þá leyfi jeg mjer að stinga
upp á, að 3 manna nefnd verði sett
til að íhuga þetta afar þýðingar-
mikla mál.39
Árið 1911 leitast Hannes Hafstein við
að sannfæra þingheim um að hættu-
laust sé að veita konum aðgang að
námi og embættum. Pað sýndi sig,
segir hann, að í lögum væri ekki
bannað að konur ynnu alla stritvinnu
eins og karlar og margar gerðu það
einnig en samt sem áður fengjust
konur þó aðallega við kvenleg störf
og eins myndi fara þó þetta frumvarp
yrði samþykkt. Hann telur að aðeins
einstaka kona myndi notfæra sér rétt-
inn til menntunar og starfa en allur
þorri kvenna héldi sig á mottunni
eins og hefðin og náttúran byði
þeim. „Náttúran segir til sín.“ segir
Hannes Hafstein.40 Hann fullyrðir
líka að menn myndu losna við þær
konur sem ynnu úti aftur inn á heim-
ilin og segist byggja það á því að:
„Eftirtektarvert er, að kvenmenn,
sem fengið hafa allvel launaðar stöð-
ur við opinberar stofnanir hér á landi,
t.d. landsímann, hafa allar sótt um
lausn, er þær hafa gifst.“ Sama sinnis
er Björn Sigfússon og segir ekkert að
óttast þó að konur fengju meiri rétt-
indi „sízt það, að embætti landsins
fyllist af kvenfólki“ því að í fyrstu
myndu þær lítið nota rétt sinn.41 í
sama streng tekur Bjarni frá Vogi og
segir að ef menn óttist að konur
sæktust meira eftir embættum vegna
þessara nýju laga þá yrði reyndin
önnur og þær rnyndu síður sækjast
eftir menntun og embættum eftir að
þeim væri það lagalega heimilt.
„Byggi eg það“ sagði Bjarni, „á al-
gengu vitundarlögmáli manna og
dýra. Við þekkjum kýrnar, sem vilja
eta úr næsta bás, þótt heyið sé miklu
verra þar en í þeirra eigin.“4: Um
kusur, konur og kvenréttindi gilda
sömu reglur í lífsspeki þingmannsins.
Andstæðingar kvenréttindabarátt-
unnar inni á þingi sögðust ekkert
kæra sig um að fá konur inn á Al-
þing, að minnsta kosti ekki of marg-
ar. Þetta var ein ástæðan fyrir því að
þeir vildu veita konum kosningarétt
og kjörgengi í áföngum. Jón Magn-
ússon segir í ræðu árið 1913 að ef
konur fái kosningarétt allar í einu,
við 25 ára aldur eins og karlar,
myndu þær líta á sig sem sérstakan
flokk sem aðeins mætti kjósa konur.
Segir hann Alþingi hafa dæmi fyrir
sér í þessu þar sem væru bæjarstjórn-
arkosningarnar í Reykjavík 1908.43
Um þessa velgengni kvennalistans
árið 1908, segir Jón Ólafsson árið
1911: „Og þótt eg sé kvenhollur,
þætti mér ekkert gaman að því að
mega búast við einum 20 konum á
þing alt í einu.“44 En ekki voru allir
þingmenn haldnir þessari pilsafælni.
Til dæmis beindi Bjarni Jónsson því
til Jóns Jónssonar að úr því að hann
talaði um að pilsalisti kæmi fram við
næstu kosningar, ef konur fengju
kosningarétt og kjörgengi, af hverju
hann talaði þá ekki líka um bróka-
lista, því varla gerði búningurinn út-
slagið um það hver kysi „bezt og vit-
urlegast." Bjarni kvaðst ekkert vera
hræddur við að fá nokkrar konur inn
á þing. Þær væru eflaust „staðfastar,
vitrar og kurteisar" eins og þeir karl-
mennirnir.43
Pólitískt þroskaleysi kvenna
Það voru algeng rök hér á landi og í
öðrum ríkjum þar sem konur kröfð-
ust réttinda að veita ætti þeim þau í
áföngum vegna þess að þær væru of
óþroskaðar til að fá jafnan rétt og
karlar. Árið 1911 segirjón Þorkelsson
að nóg athugunarefni sé að svo
stöddu að konur fái almennan kosn-
ingarétt og því óþarfi að veita þeim
um leið jafnrétti til náms og emb-
ætta, „svo að ekki verði meir en
mátulegt meyjarstig í þessum efn-
um“, segir hann: „Það er bezt að taka
þetta alt smám saman."46 Bjarni frá
Vogi telur að konur eigi að fá öll rétt-
indi á einu bretti og beinir því til Jóns
Þorkelssonar að honum sé „óhætt að
stíga það meyjarstig“, ekkert muni
slitna fyrir því.47 Bjarni talar um að
kvenfrelsisstraumurinn verði ekki
stöðvaður úr því sem komið sé og
því heppilegast að beina honum í
rétta átt í stað þess að stríða á móti
honum. Það leiddi bara til þess,
ályktar Bjarni, að „við mundum hér
verða fyrir sömu búsifjum frá kven-
fólksins hálfu“, eins og væri að gerast
í öðrum löndum, einkum í Englandi.
Á hann þar við bresku súffragetturn-
ar sem urðu herskáari í baráttuað-
ferðum í hvert sinn sem breska þing-
ið hunsaði kröfur þeirra um kosn-
ingarétt. Bjarni segir það vera rangt
að ætla að mjatla kosningaréttinum í
konur á 12-15 árum og segir að þjóð-
arskútan muni varla kollsigla við
það, eins og menn héldu fram, þótt
konur fengju kosningarétt allar í einu
og með sömu skilyrðum og karlar.
„Seglfestan er nóg samt,“ sagði hann,
„þar sem er vanastagl og elliþvagl
kulnaðra sálna.“48 Kosningaréttur
kvenna í áföngum var rauði þráður-
inn í umræðunum um þessi mál á al-
þingi árið 1911 og 1913. Frumvarpið
kveður á um að veita konum kosn-
ingarétt til jafns á við karla við 25 ára
aldur. En þeir eru nokkrir sem telja
að miða eigi við 40 ár í fyrstu en
lækka svo aldursmörkin með tíman-
um. „Hjá mér er ástæðan sú“, segir
Jón Ólafsson, „að með þessum fresti
sé konum gefin hvöt til að búa sig
undir að beita þessum rétti sínum, og
að eg vil síður kasta svona mörgum
nýjum atkvæðum á markaðinn í
einu.“49 Hann telur óhæft að konur
fái kosningarétt, hvort sem þær séu
færar til eða ekki, og því réttast að
veita þeim hann smám saman.50
Skúla Thoroddsen finnst fáránlegt
að miða kosningaaldur kvenna við 40
ár og er ósammála þeim sem telja
30 SAGNIR