Sagnir - 01.06.1992, Blaðsíða 37

Bókabrennur nasista Í933. Á borðanum stendur „þýskir stúdentar berjast gegn andþýskum
tilhneigingum".
huga þar hvort þær gætu gagnast mér
og þá hvernig. Nákvæmur lestur (eða
ljósritun!) gagnlegra heimilda kom
síðan yfirleitt í kjölfarið á fyrstu
heimildakönnuninni.
Tugir pantaðra bóka komu á borð
mitt í upphafi en þó vantaði þar tvær.
Önnur var ritið Hamburgs Streit mit
Christian IV von Danemark iiber den
Gliickstadter Zoll 1630 - 1645. (Deilur
Hamborgar við Kristján IV Dana-
konung um Gluckstaðartollinn árin
1630 — 1645). Höfundurinn var dr.
Hermann Freudenberger og ritið var
gefið út í Hamborg árið 1902.
Hitt verkið sem mig vantaði var
tveggja binda rit, Kriegsgeschichte der
Festung Gliickstadt und der Niederelbe.
(Styrjaldarsaga Gluckstaðarvirkisins
og Neðri Elbu). Fyrra bindið náði yf-
ir tímabilið 1615 — 1720 og það síðara
yfir tímabilið 1720 - 1940, höfundur-
inn hét F. C. Rode og voru bæði
bindin gefin út í Gliickstað og Ham-
borg árið 1940.
Við eftirgrennslan kom í ljós að
ritin tvö voru aðeins lánuð út með
sérstökum skilmálum. Hið fyrr-
nefnda (sem var 87 síðna verk) var
bundið í eitt hefti með 16 öðrum rit-
um og bandið gat auðveldlega farið í
sundur við óvarlega notkun. Mér var
afhentur 17 rita og 1600 blaðsíðna
samheftingurinn með skilmerkilegu
banni á allri ljósritun hans.
Erfiðlegar gekk með útlán tveggja
binda verksins um styrjaldarsöguna.
Eftir nokkurra daga bið á afgreiðslu
pöntunarinnar, þar sem hver bóka-
vörður vísaði á annan, fékk ég þau
svör að afgreiðslan biði samþykkis
yfirmanns safnsins. Eins og ég gæti
séð á skráningarnúmeri verksins,
S A/616, væri bókin flokkuð sem
nasistarit, og hún væri því ekki lánuð
út nema eftir vandlega athugun. Eftir
að ég hafði gert grein fyrir því til
hvers ég ætlaði að lesa bókina (það er
til afmarkaðra rannsókna á sögu 17.
og 18. alda) fékk ég hana í hendur.
Falda bókin og sagan tengd
henni
Það tók mig nokkurn tíma að finna
verkið um deilur Hamborgar og
Kristjáns konungs IV í 17 rita sam-
heftingnum. I honum var hið marg-
breytilegasta efni að finna. Elsta ritið,
frá árinu 1868, var píslarsaga og
klögumál prests sem prússneskir
embættismenn höfðu svipt brauði í
Holsteini fyrir trúvillu. Yngsta ritið,
frá árinu 1933, var kynningarbækl-
ingur þýskrar smáborgar fyrir ferða-
menn. Tilviljun ein réði röðinni í
samhefdngnum.
Samkvæmt titilsíðu pantaða ritsins
míns hafði það upphaflega tilheyrt
sérstakri ritröð: Wissenschaftliche Bei-
lage zum Schulbericht der Talmud-Tora-
Realschule zu Hamburg, „Fræðileg
viðaukarit við skólaskýrslur Talmud-
Tora Gagnfræðaskólans í Hamborg."
Talmud merkir á hebresku lærdómur
og orðið er einnig notað um helsta
trúarrit Gyðinga. Tora er hebreska
heitið á Mósebókunum fimm. Tal-
mud-Tora skólinn var þannig fram-
haldsskóli Gyðinga í Hamborg og
Hermann Freudenberger, höfundur
verksins, hefur vafalaust verið Gyð-
ingur og staðið í nánum tengslum
við þennan skóla, sennilega sem
kennari.
Eg gekk daglega fram hjá bygg-
ingu sem bar heitið „Talmud-Tora
Realschule zu Hamburg"; hún til-
heyrði núna háskólanum. Skólinn var
starfandi sem virt lærdómsstofnun frá
19. öld. Frá 1933 átti skólinn í vax-
andi erfiðleikum og hann missti bæði
marga kennara og nemendur í útlegð
eða fangabúðir. Árið 1942 var skólan-
um lokað og kennarar og nemendur
voru fluttir í útrýmingarbúðir.
10. maí 1933 hófust við Háskólann
í Berlín bókabrennur þýskra nasista.
Úr háskólabókasöfnum og almenn-
ingsbókasöfnum hvarvetna í Þýska-
landi voru fluttar „andþýskar" bækur
og þær síðan brenndar á báli. Ef höf-
undur bókar var Gyðingur dugði það
til að bókin yrði fordæmd. Þannig
lentu öll finnanleg verk Albert Ein-
SAGNIR 35