Sagnir - 01.06.1992, Blaðsíða 38

steins og Sigmund Freuds á bálinu
ásamt bókum flestra þeirra sem á ein-
hvern hátt höfðu verið viðriðnir sós-
íalíska vinstri hreyfmgu og raunar
mannúðarstefnu yfirleitt.
Allt skólakerfi Þýskalands var end-
urskipulagt í anda nasimans. Sérstök
áhersla var lögð á að gera háskólana
að verkfæri valdhafanna. Engan mátti
ráða til starfa þar nema að undan-
genginni sex vikna dvöl í þjálfunar-
búðum þar sem nasískir „sérfræðing-
ar“ skoðuðu vandlega hugmyndir
viðkomandi og almenna skaphöfn og
sendu síðan skýrslu um viðkomandi
til menntamálaráðuneytisins, en það
ákvað hverjir fengu leyfi til að kenna.
Allir kennarar á öllum skólastigum
urðu að vera í kennarafélögum sem
kennd voru við nasisma. (Sbr. Willi-
am L. Shirer: The Rise and
Fall of the Third Reich, Pan
Books 1965, bls. 300 - 319;
Samuel Goudsmit: „The
Gestapo in Science“ í bókinni
The sacred beatle and other great
essays irt science, ritstjóri
Martin Gardner, Oxford
1985, bls. 351 - 366).
Það var því engin skarp-
skyggni af minni hálfu að sjá
hver verið höfðu örlög ritr-
aðarinnar „Fræðileg viðauka-
rit við skólaskýrslur Talmud-
Tora Gagnfræðaskólans í
Hamborg" í háskólabóka-
safninu í Hamborg á 4. ára-
tug aldarinnar. Eigi að síður
fór um mig hrollur þegar ég
gerði mér grein fyrir málinu þar sem
ég sat með sautján rita samheftinginn
á lesstofu Carl von Ossietzky safninu
í apríl 1992. Hvílík grimmd. Hvflíkt
ofstæki. Hvflík forheimskun.
En ég ályktaði sem svo að einhver
starfsmaður bókasafnsins hefði bjarg-
að þessu riti Freudenbergers um deil-
ur Hamborgar við Kristján IV 1630-
1645 frá bálinu með því að láta binda
það með 16 „arískum" ritum.
Hér var um ágætt fræðirit að ræða.
Hún er eftir því sem ég veit best elsta
yfirlitið um efnið sem fyrirfinnst og
er nær eingöngu byggð á frumheim-
ildum. Ljóst er að ýmsir höfundar
síðari rita um sama efni hafi haft mik-
il not af bók Freudenbergers, þar á
meðal Friedrich Carl Rode í ýmsum
ritum sínum, til dæmis í „forboðnu
bókinni" sem fjallað verður um hér á
eftir. Hann hafði þó aldrei fyrirmynd
sína í tilvitnanaskrám rita sinna. Það
mátti nýta sér nasismann á margvís-
legan hátt.
Forboðna bókin
Styrjaldarsaga Glúckstaðarvirkisins
og Neðri Elbu er mikið verk, bæði
heftin eru alls rúmar 600 síður. Meg-
ináhersla var lögð á 17. og 18. aldirn-
ar og er sú saga yfirleitt sæmilega
hlutlaus og hefur talsvert heimildar-
gildi. í síðari hluta seinna bindis var
fjallað um 19. og 20. öldina og þar
einkennist umfjöllunin af þýskri
þjóðernisstefnu og því meir sem
nálgaðist ritunartímabilið sjálft; undir
lokin verður bókin nánast lofgerðar-
rulla um hermennsku nasistanna.
Síðasti kafli styrjaldarsögu Glúckst-
aðarvirkisins ber heitið„Der Gross-
deutsche Freiheitskrieg 1939 - 1940“
(Stórþýska frelsisstríðið 1939 - 1940).
Enn þá einu sinni gegndi Glúckstað
því hlutverki að vera mikilvæg flotast-
öð í styrjöld. Talin voru upp nöfn liðs-
foringja í flotanum á Neðri Elbu og
nöfn allra þeirra úr þessum flota sem
þá þegar höfðu látið lífið fyrir „leið-
togann og ríkið“ (Fiir Fiihrer und
Reich). (2. bindi, 299).
Nauðsynlegt var fyrir höfundinn
að skrifa eitthvað neikvætt um Gyð-
inga og kom hann slíkum kafla fyrir í
1. bindinu, bls. 238, í umfjöllun um
Norðurlandaófriðinn mikla í upphafi
18. aldar. Bar kaflinn heitið „Gyðing-
legir herbirgðasalar". Þar segir meðal
annars: „Útvegun birgða fyrir herina
var nær eingöngu í höndum Gyð-
inga, bæði í Norðurlandaófriðnum
og í spánska erfðastríðinu /. . ./ I
Danmörku voru birgðasalarnir kall-
aðir brauðjúðar/. . ./Þeir voru verð-
ugir fyrirrennarar og lærimeistarar
afkomenda sinna í styrjöldum síðari
tíma. Örugglega hafa Gyðingarnir í
Glúckstað einnig fengið sinn hlut af
þessari köku“.
Um þær mundir sem þessi bók
Rodes kom út var, eins og fyrr hefur
verið vikið að, verið að flytja Gyð-
inga í Glúckstað og Hamborg í
fangabúðir og síðar til útrýmingar.
Eg kann lítil deili á höfundi
styrjaldarsögunnar, F. C.
Rode; hið litla sem ég veit er
kynning um hann í tímaritinu
Die Heimat (Heimabyggðin),
sem er mánaðarrit félags til efl-
ingar almennum heimabyggð-
arrannsóknum í Slesvík - Hol-
stein. Greinar eftir hann birtust
í flestum mánaðarheftunum á
árinu 1950 og þar var hann
kynntur sem sjálfstætt starf-
andi lögfræðingur í Hamborg.
Hann hefur vafalaust verið
sannfærður nasisti á sínum
tíma þótt hins vegar sé
ómögulegt að sjá að hve miklu
leyti nasísk sögutúlkun hans er
sannfæring hans sjálfs eða að-
lögun að ríkjandi ógnarstjórn. En þrátt
fyrir augljósan nasisma í ritum hans
verður bannið á útláni bókarinnar að
teljast kúnstugt fyrirbæri, einkum þeg-
ar haft er í huga að ýmsir fræðimenn
hafa vitnað í þessa sömu bók af vel-
virðingu á eftirstríðsárunum og höf-
undurinn sjálfur hélt fræðimennsku
sinni áfram óáreittur eftir stríð.
Ættfrædi og nasisminn
I bók minni, Upp er boðið ísaland. . .
(101-102), voru nefndir nokkrir kaup-
menn í Hamborg sem tengdust Is-
landsverslunni á 18. öld. Ég leitaði ít-
arlegra upplýsinga um menn þessa í
rannsóknarferð minni, m. a. með því

í)eutfcl)eð ®efd)ted)terbud)
(t»«nca!c>alfd)itB t^anÉrf'urf) %rih’i)ert|d)*r‘;¥ninltleu).
Q3anö 91
(©cí)Ie8toÍ3'l)otfteínifc()c8 ©cfcþlccþterbud) Q3cm6 I).
y=i
Titill þýsku ættfrœðibókarinnar 1936.
36 SAGNIR