Nýtt Helgafell - 01.04.1957, Blaðsíða 53

LISTIR
47
stöðugt að útskýra hvort fyrir öðru, og benda
hvort öðru ó. Eg vona þeirra vegna, að þau
hafi haft jafnmikla ónægju af pískrinu, eins
og þeir sem næst þeim sótu höfðu leiðindi
af. Eftir hlé höfðu þau lagt sér til sælgæti í
cellophanpoka, sér til munngáts, en ná-
grönnunum til aukins angurs. Er alveg úti-
lokað, að Þjóðleikhúsið geri sjálft eitthvað til
að vernda leikhúsgesti fyrir svona fólki, eða
þarf að samþykkja um það sérstök lög á Al-
þingi, að ekki megi selja í Þjóðleikhúsinu,
sælgæti í cellophanumbúðum?
Þorsteinn Hannesson
Eftirfarandi kafli er úr hinni frægu sjálfs-
ævisögu Arthur Koestlers, The Invisible
Writing. En í þeirri bók lýsir hann af mik-
illi skarpskyggni reynslu sinni af starfs-
háttum kommúnistaflokka Evrópu.
„Fraktionspolitik“. Þessi stjómmálatækni er
mjög torskilin fólki, sem alizt hefur upp við lýð-
ræðishætti í stjómmálum og vanizt því að sjá
stjómmálabaráttu háða með þingdeilum, skír-
skotun til kjósenda, átökum og bandalögum
flokka, sem eigi sér nokkum veginn ákveðnar
stefnuskrár. En allt frá tímum hins fyrsta
kommúnistaávarps, 1848, hafa átökin um menn
og málefni í herbúðum kommúnista lotið allt
öðrum leikreglum, og Karl Marx átti sjálfur
frumkvæði að þeim. í hinum gömlu fámennu
samsærisklíkum og síðar í byltingarhreyfingunni,
sem þær hrundu af stað, giltu hvergi venjulegar
stjómmálaleikreglur. í stað þeirra kom, í stuttu
máli sagt, agi byltingarþjónustu og undirgefni
við hálfgildings herstjórn. Fulltrúar á flokks-
fundi og flokksþingum fóru ekki með hagsmuna-
mál umbjóðenda sinna eða nokkurs tiltekins hóps
kjósenda. Þeir höfðu engin eiginleg umboð og
þess vegna vóru þetta ósamstæðir og sundurleit-
ir menn, sem skiptust í klíkur eða „fraktionir"
eins og þær hétu á flokksmáli. Af þeim sökum
gátu þessi flokksþing, sem komu sjaldan saman
og oft með mestu erfiðismunum, aldrei orðið þing-
ræðislegar fulltrúasamkomur byltingarhreyfing-
arinnar. Klíkurnar vóru ekki stjómmálaflokkar,
heldur bráðabirgðabandalög einstaklinga, sem
tóku saman höndum um bardagaaðferðir, en oft-
ar um valdastreitu. Flokkssaga kommúnista-
flokkanna, og þarmeð rússneska flokksins, er
saga klíkubaráttu. Og með því að lýðræðislegar
leikreglur vóru ekki tiltækar, var hún háð með
leynibrögðum, vélum, persónulegum tryggðrofum
og öðrum leikbrögðum fraktionspólitíkurinnar.
Rússneska flokksstjómin hafði úrskurðarvald í
öllum málum og Stalin einn, þegar fram liðu
stundir. Valdi sínu beitti hann á þann hátt að
hrekja menn úr stöðum öðru hverju, reka þá úr
flokknum, eyða einni klíku og taka aðra í henn-
ar stað.
Þannig var skilningur atvinnumanns í komm-
únistaflokki á „stjórnmálum“ gjörólíkur hug-
myndum Vesturlandamanns. Siðreglur, hugsjón-
ir, mælskugáfur og kappræðusnilld á þingum,
raunskyn og söguþekking, frumleiki, framtaks-
semi og vammleysi vóm ekki kostir heldur ó-
kostir í fari Cominternmannsins. Til að fást við
stjórnmál þurfti hann að temja sér lagni og
tækni, sem var að kalla mætti ranghverfa allra
þeirra eiginleika, sem hér vóm taldir. Engum
nema Vesturlandabúa, sem er ókunnugur and-
rúmslofti og lífsskilyrðum kommúnismans, er það
veruleg ráðgáta, hvemig Stalin hófst til einræð-
isvalds og tókst að sigrast á sér snjallari mönn-
um allt frá dögum Trotskys til Bucharins. Allt
sem hann skorti að mikilhæfni í vestrænum
skilningi — hinar þrautleiðinlegu ræður hans og
rit, skortur hans á siðreglum, hugsjónum, frum-
leika, sviksemi hans við félaga sína, stórkostleg-
ar sögufalsanir hans og hvernig hann daufheyrð-
ist við þjáningum fólksins — fyrir allt þetta
hefði hann orðið fáránlegur utangarðsmaður á
þingsamkomum lýðræðisins, en af sömu ástæð-
um varð hann aftur á móti yfirburða klíku-
stjórnarmaður, fraktionspolitiker. í fullu sam-
ræmi við lögmál Comintemheimsins var hann
á uppgangsárum sínum Ósýnilegi maðurinn, en
um leið og hann var orðinn fastur í sessi varð
hann Guðinn, sem er allstaðar nálægur.