Nýtt Helgafell - 01.04.1957, Blaðsíða 15

Hann mundi aldrei slá af
nokkurri kröfu
I
„Lítið á þennan þrjózkufulla hnakka —
hann mundi aldrei slá af nokkurri kröfu“.
Þessi orð hefur norski málarinn, prófessor
Axel Revold, eftir aldavini sínum og list-
félaga, Jóni Stefánssyni, er hann rifjar upp
forna námsdvöl þeirra í París undir hand-
arjaðri hins fræga meistara, Henri Matisse.
I þetta sinn hafði talið borizt að sjálfs-
mynd Cézannes, og „þegar Jón lagði út af
Cézanne, féll það í hlut okkar hinna að
verða einungis áheyrendur“, bætir Revold
við. „Slíkur var þessi íslendingur, að hann
var þess umkominn, löngu á undan okkur
hinum, að skilgreina hina leyndardóms-
fullu kynngi í verkum þessa hefðdýrkandi
og nýskapandi meistara. Og hann var
furðulega skarpur og markvís í skilgrein-
ingum sínum. Þetta var okkur vissulega
mikill ávinningur, ofan á hið daglega erf-
iði, þar sem við lögðum alla krafta fram
við að leita hins einfalda í von um því
máttugri túlkun. Alveg eins og Matisse gat
það, og gat sagt það með táknrænni
franskri rökvísi“.
Jón Stefánsson á um það sérstöðu meðal
íslenzkra listamanna, að hann kemur ekki
fram á sjónarsviðið fyrr en hann er orðinn
fullþrozka og gagnmenntaður listamaður
með ótvíræðum persónueinkennum í skiln-
mgi og stíl. Hann er meira að segja kominn
undir fertugt, þegar landar hans kynnast
verkum hans fyrst, upp úr heimstyrjöld-
inni fyrri, og þá hefur hann gefið sig allan
við list sinni í nærfellt tvo áratugi. Segja
má revndar, að hann hafi á námsárunum
verið betur settur fjárhagslega en margir
ungir listamenn og fyrir því átt síður en
þeir veraldlega afkomu undir sölu mynda
sinna. Slíkt er þó engin skýring, og vér
þurfum auk þess því síður á henni að
halda sem allur listferill Jóns Stefánssonar
hefur verið skilmerkilegt svar við þeirri
spurningu, hvers vegna hann lét svo lengi,
að því er virðist, ljós sitt undir mæliker.
Hlífðarlaus sjálfsagi og skrumlaus hollusta
við hið dýpsta og sannasta í listinni veldur
mestu uin það, að nú mun vart til nokkur
mynd hans, eldri en frá árinu 1916. Mörg-
um, sem til þekktu, mun að sjálfsögðu hafa
blöskrað vægðarleysi þeirrar gagnrýni, sem
Jón beitti sjálfan sig, og einn af vinum
hans, norskur maður, ráðlagði honum bein-
b'nis að leggja málaralistina á hilluna, —
ekki af neinni vantrú á hæfileikum hans,
heldur einfaldlega vegna þess, að hann
evðilegði allar myndir sínar og mundi
aldrei verða ánægður með neitt, sem hann
sjálfur gerði. Ekki þarf að efa, að Norð-
maðurinn hafi varpað fram þessari biturlegu
ráðleggingu í góðum hug, en sennilega hef-
ur honum sézt yfir þann einfalda sannleika,
sem fleirum reynist auðgleymdur, að ein-
mitt slílc árvökul og knýjandi sjálfsóánægja
er hverjum og einum höfuðskilyrði þess að
verða mikill listamaður.