Nýtt Helgafell - 01.04.1957, Blaðsíða 20

14
helgafell
þess skáldskapar, sem Jón Stefánsson hef-
ur síðan fest á léreftið, enda hafa margir
aðrir gert það betur en mér væri unnt.
Hins vegar gæti ég vitanlega sagt sitthvað
um áhrif þau, sem einstök verk lista-
mannsins hafa á mig haft, en þó er hætt
við, að það yrði fremur lýsing á sjálfum
mér en viðfangsefninu. Ahrif myndlistar
verða yfirleitt ekki túlkuð í rituðu máli
fremur en áhrifum ljóðs verður lýst í mynd-
um Hvorttveggja getur borið sjálfstæðan
árangur, en þá er túlkun myndarinnar orð-
ið að ritlist og myndlist komin í stað
kvæðisins. En kunnáttusamleg athugun á
verkum listamannsins getur allt að einu
leitt í ljós markverð sannindi uni höfund
þeirra, viðhorf hans og vinnulag, og greitt
fyrir skilningi annarra á eðli þeirra og sér-
kennum.
Um Jón Stefánsson hefur allmargt ver-
ið ritað, einkum á erlendum málum, og
nokkrir ágætir höfundar hafa gert list hans
góð skil. Hér verða þau skrif ekki rakin,
en ég get þó ekki stillt mig um að minna
á grein, sem Emil Thoroddsen ritaði árið
1943 um íslenzka listmálara og teljast
verður með því skilmerkilegasta, er skrifað
hefur verið um þau efni í stuttu máli. En
um Jón Stefánsson kemst hann m. a. svo
að orði: „Jón Stefánsson er einlægastur,
einarðastur og heilsteyptastur hinna ís-
lenzku málara. Hann fórnar aldrei sann-
leikanum á altari eintómrar yfirborðsfeg-
urðar. Þess vegna virðist sumt, sem hann
málar, vera lirjúft og ómjúkt, en það er
ávallt mótað í form af slíkum sannfæring-
arkrafti, listin sjálf er orðin slík nauðsyn,
að áhorfandinn freistast til að snúa orðtaki
Scipios upp á myndlistina og segja: Necesse
est pingere, sed non vivere. (Það er nauð-
syn að mála — en ekki að lifa.) Er það ekki
sama tilfinning, sem gagntekur mann við
áheyrn symfóníu eftir Beethoven, þegar
hin óskeikula rökvissa innblásinnar sköp-
unar birtist manni: Svona er það og svona
á það að vera? Er ekki innblástur lista-
mannsins hið sanna ljós, er leiftraði skyndi-
lega um Sál á veginum til Damaskus?“
V
Það ræður af líkum, að listamaður með
miskunnarlausu vandlæti Jóns Stefánsson-
ar vinni sér erfiðlega, og sennilega mundi
engum vaxa í augum fjöldi þeirra mál-
verka, sem hann hefur látið frá sér fara,
en reyndar skiptir slíkt ekki mestu máli.
Hitt má oss vera umhugsunarefni, að mörg
fremstu verk hans hafa selzt erlendis og
sjálfur hefur víst listamaðurinn ekki veru-
lega hugmynd um, hvar ýmis þeirra eru
niður komin. Enginn efast um, að þau séu
góðir fulltrúar Islands, hvert á sínum stað,
en vegna merkilegrar sérstöðu þeirra í ís-
lenzkri listmenningu, væri allt að einu æski-
legra að geta í framtíðinni gengið að sem
flestum þeirra vísum hér heima. í þessu
sambandi væri ekki úrleiðis að minna á
það, að nokkrum af ágætustu verkum mál-
arans mun enn óráðstafað og eru þau
geymd í ICaupmannahöfn, þar sem Jón
hefur einnig haft vinnustofu. Vonandi
verður til þess séð, að myndir þessar fari
ekki á víð og dreif og gæti Listasafn ríkis-
ins bætt fyrir margar ávirðingar með því
að tryggja sér þær í tíma. Einnig mætti
hugsa sér, að höfuðborg vor, sem fyrr eða
síðar hlýtur að koma sér upp listasafni,
ætti þar hlut að máli. Það þarf enginn að
halda, að í framtíðinni liggi listaverk Jóns
Stefánssonar á glámbekk, og það skyldu
opinberar stofnanir ekki hvað sízt hafa í
huga. T. G.