Nýtt Helgafell - 01.04.1957, Blaðsíða 32

SÓLON:
L eyndarráðstjórn
Tillaga um nýtt stjórnarfar
Hvemig getur á því staðið, að Islending-
um, sem þó eru sannarlega ein hin gáfað-
asta og gagnmentaðasta þjóð í veröldinni,
skuli hafa mistekizt svo hrapalega að stjórna
sjálfum sér? Ég skrifa þessa grein í þeirri
von, að ritstjórum Helgafells finnist því rúmi
ekki illa varið, sem þarf til að skýra fyrir
mönnum þann fagnaðarboðskap, að ég þyk-
ist hafa fundið eina höfuðorsök þessa sorg-
lega ástands. Og þó er hitt ennþá mikilvæg-
ara, að ég tel jafnframt vera fundna leið til
að fjarlægja hana og opna leið til fegurra
mannlífs á landi hér.
Skal þá byrjað á upphafinu, en í upphafi
syndarinnar var orðið, sem höggormurinn
hvíslaði í árdaga að breyskum forfeðmm
okkar, svo að þeir vanvirtu guðs boð. Og
höggormurinn í íslenzku þjóðlífi, sem leiðir
okkur í alla synd og spillingu, er kunnings-
skapurinn, sem læðir eitri hlutdrægninnar
inn í eyru okkar, hvenær sem við þurfum
að taka ákvörðun eða leggja dóm á mál
Þannig fer fyrir embættismönnum ríkisins,
sem eiga að framfylgja lögum og rétti, vís-
indamönnum og listamönnum, er þeir skulu
meta verk starfsbræðra sinna, dómumm, sem
halda á reizlu réttlætisins, og hvort sem þeir
dæma bækur eða menn. Það er einmitt bezti
mælikvarðinn á hið mikla jafnræði allra á
íslandi, að hér virðist enginn svo aumur og
lítils metinn, að hann þekki ekki einhvem
mann, sem þekkir annan mann, sem þekkir
hinn rétta.
En nú munu einhverjir spyrja: Gleymii
maðurinn pólitíkinni, þeirri miklu þjóðar-
plágu? Nei, hreint ekki, en hvað er pólitík
og hvað em allir þessir flokkar annað en
skipulagðir kunningjahópar, sem hver reyn-
ir að ota sínum tota og hlaða undir sína
vini. Það er ekki furða, þótt illa gangi að
setja réttlát lög við slíkar aðstæður. Og
vegna þess, hve lögin eru óréttlát, er sann-
arlega þakkar vert, hve illa gengur að fram-
fylgja þeim. Þegar búið er að taka til greina
allar bónir kunningsskaparins, stendur sjald-
an annað eftir af upphaflegum ásetningi en
orðin ein. Útlendingar halda, að það sé leik-
ur einn að stjórna svo fámennri þjóð, enda
ósparir á góð ráð og bendingar, en þeir
vita ekki, hvað þeir segja. Það er smávægi-
legt atriði, að fslendingar eru fámennastir
allra þjóða í samanburði við hitt, að þeir eru
áreiðanlega stærsti kunningjahópur í heimi.
Ekki hefur skort vandlætingu yfir þessum
sem öðrum veikleikum þjóðarinnar, en
minna hefur verið um umbótatillögur, sem
gagn hefði mátt verða að. Menn sjá venju-
lega það ráð bezt við hlutdrægni annarra,
að þeim séu sjálfum fengin völdin í hendur,
en sú stjórnarbót hefur viljað enda mjög á
einn veg. Nú hefur mér þó loks borizt í
hendur tillaga, sem vænta má, að valdi alda-
hvarfum í þessum efnum, og hefur hún
sannast að segja komið úr hinni ólíklegustu
átt.
Svo er mál með vexti, að á síðasta hausti