Dagskrá: tímarit um þjóðfélagsmál - 01.01.1944, Page 37

dagskrá
31
tök á að gæta hagsmuna sinna.
I Bretlandi t. d. voru það hags-
rciunir útflytjenda og skipafé-
!aga, sem réðu því, að haldið var
fast við frjálsa verzlun, en ekki
hagsmunir neytenda.
Hvarvetna annars staðar
fengu framleiðendur komið á
verndartollum. Framleiðendur
bættu enn aðstöðu sína með
ftiyndun einokunarhringa. Ef t.
sápuframleiðendur höfðu
hógu öflug samtök með sér, varð
heytendum nauðugur einn
kostur, að kaupa þá sáputegund,
sem hringnum þóknaðist að
Setja á markaðinn.
En þegar rætt er um fram-
leiðendur, væri rangt að ein-
skorða sig við hluthafa, at-
vinnurekendur og launaða
framkvæmdastjóra. Jafnhliða
samtökum framleiðenda óx
einnig samtökum verkalýðsins
ásmegin. í hinum miklu iðnað-
arlöndum mynduðu hvor-
tveggju samtökin eina samfylk-
fhgu gegn neytendum um það,
að tryggja gróða fyrirtækjanna.
vísu hefur verkamaður hlut-
fallslega meiri hagsmuna að
gæta sem neytandi heldur en
hluthafinn eða framkvæmda-
stjórinn. En þ ó hefur vellaun-
aður verkamaður í stöðugri at-
vinnu (en þess háttar verka-
htenn réðu mestu um stefnu
verkalýðsfélaganna) meiri hags-
muna að gæta sem framleiðandi
í sambandi við launin en sem
neytandi, þar eð hann lítur síð-
ur á framfærslukostnaðinn,
enda oft erfitt að sjá, hvern
þátt einstakar launahækkanir
eiga í aukningu framfærslu-
kostnaðarins. Á veltiárum áttu
atvinnurekendur og verkamenn
að vísu oft í hörðum deilum um
skiptingu arðsins, en á kreppu-
tímum sneru þeir ósjálfrátt
bökum saman til þess að tryggja
það, að eitthvað yrði eftir til
skiptingar. Á undanförnum ár-
um hefur það orðið æ ljósara,
að kapítalisminn og frjáls verk-
lýðssamtök standa og falla sam-
eiginlega. Hvort tveggja fær
hlut í gróða framleiðslunnar og
táknar hagsmuni framleiðenda,
í andstöðu við hagsmuni neyt-
enda og skattgreiðenda.
í Englandi hefur það verið
mjög áberandi, sérstaklega síð-
an 1931, hversu framleiðendum
hefur verið ívilnað með styrkjum
og verndarráðstöfunum á kostn-
að neytenda og skattgreiðenda.
Venjan hefur verið sú, að öllum
vandamálum hefur verið ráðið
til lykta með samkomulagi milli
iðnaðarins og landbúnaðarins
án nokurs tillits til hagsmuna
neytandans eða jafnvel þjóðar-
heildarinnar.
Þessi ríku áhrif framleiðenda
hafa verið megin þáttur í at-