Dagskrá: tímarit um þjóðfélagsmál - 01.01.1944, Side 43

dagskrá
37
Endurreisn atvinnulífsins
eftir stríðið
Yfirleitt virðist almenningur
ekki skilja, hvers eðlis lausn sú,
sem rædd var hér að framan, er,
°g stafar það af því, að menn
álíta bata þann, sem byggist á
vígbúnaði, ekki geta verið var-
anlegan auk þess sem vígbún-
aðurinn sjálfur þykir siðlaust
hiarkmið. Þessi röksemd bygg-
ist á hugsanaruglingi. Vopnin
eru ætluð til „neyzlu“ og skapa
engin ný verðmæti. Það mætti
alveg eins nota framleiðsluöfl-
in til bygginga, eða til fram-
ieiðslu þæginda. í báðum til-
fellunum eru framleiðsluöfl
n°tuð til að framleiða hluti,
sem þjóðfélagið óskar eftir. Það
eru einkum tvö einkenni víg-
búnaðarframleiðslunnar, sem
Sert hefur það að verkum, að
úægt hefur verið að grípa til
hennar til að bæta úr atvinnu-
ieysi. í fyrsta lagi er eftirspurn
ln ruunverulega ótakmörkuð og
Þess vegna nægir ekki að skipu-
leggja framleiðsluna, heldur
verður einnig að skipuleggja
neyzluna. í öðru lagi er neyzlu-
ásetlunin alveg óháð tilkostnaði
°S gróða, þó að hvorttveggja
Seti haft þýðingu fyrir ákvarð-
auir um það, hvaða aðferðir
eigi að nota við framkvæmd á-
^etlunarinnar.
En þessi einkenni þurfa ekki
að vera bundin við vígbúnað.
Það er enginn eðlismunur á
neyzluáætlun hergagnaráðu-
neytisins, og kerfi matvæla-
ráðuneytisins, sem fjallar um
sams konar vandamál á sviði
matvæla, og siglingaráðu-
neytið hefur á hendi sams
konar áætlun, sem er byggð
á þörfum neytenda en ekki
á verðlags- og gróðareikn-
ingi. Ef við viljum hefja
nýskipun atvinnulífsins, er sé í
samræmi við þarfir friðarins og
sjái öllum fyrir atvinnu, þegar
vigbúnaðarframleiðsluna þrýtur,
verður að byrja á því, að gera
mjög sveigjanlega neyzluáætlun,
og séu þarfirnar metnar eftir
því, hve brýnar þær eru. Síðan
séu framleiðsluöflin nýtt út í
æsar við framkvæmd áætlunar-
innar. Það verður fyrst að
skipuleggja neyzluna og síðan
sé framleiðslan skipulögð í sam-
ræmi við þarfirnar.
Reynslan verður að skera úr
því, að hve miklu leyti tekst að
samræma neyzlu-áætlunina hin-
um breytilegu óskum neytend-
anna. Fyrst um sinn yrði senni-
lega að takmarka nokkuð val
neytenda, enda munu flestir
sammála um, að það sé þó betra
en að viss hluti þjóðfélagsins
geti valið um allar tegundir
„munaðarvara" og þæginda, en
fjöldinn að neita sér alveg um