Árbók skálda - 01.12.1958, Blaðsíða 13

11
þess. Það varð einnig að samkomulagi milli mín og Kristjáns, að ég birti
niðurstöður mínar af þessari rannsókn.
Já, góðir hálsar, þannig er málið vaxið.
Nokkrar niðurstöður úr ritgerðinni:
„Broddur framþróunarinnar, upphaf nútíma hugsunar
og upphaf nútíma listar".
I
Sú fortíð, sem rithöfundurinn hefur í liuga og þau sögulega og list-
rænu rök, sem rithöfundurinn reisir list sina á, er úr öðrum þráðum en for-
tíð hins venjulega borgara. Þess vegna er það út í bláinn að tala um
íslenzka nútíma ritlist án þess að gefa lesandanum innsýn í þá fortíð, sem
rithöfundurinn hefur í huga, þegar hann tengir nútíðina við fortíðina með
verkum sínum. Einangxuð skoðun Hstamannsins gæti valdið misskilningi
og jafnvel ruglingi.
Raunverulega getur lesandinn ekki skilið listamann nútímans nema
á samanburði við listamenn fortíðarinnar. Þá fyrst getur lesandinn lagt
saman tvo og tvo og fengið rétta útkomu og réttan skilning á listinni
í dag og ekki hvað sízt ritlistinni.
En svo er komið mörgum rithöfundum í dag að þeir skilja ekki
sjálfa sig, hvað þá heldur að íólkið skilji þá. Hinir auðskildu þjóna vana-
lega óskhyggju borgaranna.
Það eru engir smámunir að gerast fyrir augum okkar. Tvö ólík,
pólitísk skaut, sem hafa það á sínu valdi með ægilegum vopnum, að tor-
t.íma öllu mannkyni á nokkrum árum, jafnvel eyða öllu lífi á jörðinni.
Þessi tvö ólíku, pólitísku skaut ráða hverju framvindur í heimssögulegu
cilliti. Þau ráða einnig yfir öflugum áróðurstækjum, sem þau nota óspart
til þess að útbreiða og réttlæta skoðanir sínar á heimsmálunum, og draga
sínar ólíku ályktanir af atburðarás heimssögunnar.
Vegna þess hve styrkleikahlutföll þessara ólíku skauta eru nú jöfn
skapast millibilsástand í andlegu líl'i þjóðanna. Togstreita.
Fyrir þessum tröllslegu staðreyndum standa rithöfundar og aðrir
listamenn nútímans.
Hver er svo afleiðingin af þessu? Þungt farg. Þess vegna eru stefnur
í listum hverfular. Tökum t. d. myndlistina. Ef málning í túbum
hækkar mjög í verði leiðir það oft til þess að málarar finna ný efni til
að vinna úr, sem aftur á móti leiðir til nýrra stefna í listinni. En slíkt
má bókstaflega rekja beint til aukinnar hergagnaframleiðslu. Breyting-
arnar hafa aldrei verið eins örar og nú. Rithöfundarnir hendast frá einni
plágunni til annarrar án þess að finna fótum sínum forráð. Þeir til-
iieyra þessari stefnu í dag en hinni á morgun. Af þessum ástæðuin er
farg yfir öllu lífi í dag, farg, sem orkar á hugsun mannanna og veldur