Árbók skálda - 01.12.1958, Blaðsíða 40

38
l’ólk á engin áhugamál önnur en jánka hverri skoðun í'eðra sinna og mæðra,
þá er komin kyrrstaða, og kyrrstaðan leiðir til hnignunar. Hlutverk skálds
er m. a. að varða veginn, segja okkur hvar við stöndum og hvert við
eigum að fara. Skáldið má því ekki vera á eftir samtíð sinni.
Skáldið og þjóðfélagið.
Ég hef að frainan minnzt á það hlutverk skáldsins að varða þann
veg, sem þjóðfélagið skal renna eftir. Til þess þarf skáldið að hafa vakandi
auga með stjórnmálamönnunum, fylgjast með hverri hræringu þjóðlífsins
og þeim straumum, sem að því sækja. Þetta þýðir ekki að skáldið verði að
hafa afdráttarlausa skoðun á pólitískum dægurmálum. Slíkt er einkamál
hvers skálds, en þó má hin pólitíska skoðun ekki verða að svo afdráttar-
lausri trú, að skáldið hætti að sjá hlutina með eigin augum. Skáldið og
þjóðfélagið hafa skvldur að rækja hvort við annað. Skáldið sem útvörður
þjóðfélagsins með yfirsýn yfir hverja hræringu þess, og þjóðfélagið er í
staðinn skyldugt að sjá skáldinu fyrir viðunandi starfsskilyrðum, aðstöðu
til nauðsynlegs náms og viðeigandi launum fyrir unnin störf. Skáldum
er nauðsyn að kynnast öðrum þjóðuin, bókmenntum þeirra og lífsstefn-
um. Þeim er því nauðsynlegt að ferðast og ættu að njóta til þess opinbers
styrks. Það ætti að örva skáld til starfa meira en gert er t. d. með sam-
keppnum þar sem heitið er góðum verðlaunum, og eins með því að koma
verkum þeirra meira á f'ramfæri erlendis, en það myndi einnig koma til
með að gefa af sér nokkrar tekjur, auk þeirrar landkvnningar, sem að
því myndi verða.
Eg Iief í þessu rabbi rætt lauslega um hlutverk skálds og ljóðs í þjóð-
félaginu, en ekki um það hvernig skáldin okkar eru hlutverlci sínu vaxin,
né heldur þá strauma og stefnur, sem lijá þeim gætir. Flestum mun Ijóst
að Ijóðið færist nú meir í átt til sérhæfingar, einsog raunar flest á okkar
tímum. Það er að vísu gott og blessað, að vissu marki, en þegar svo er
komið að skáldið og t. d. trésmiðurinn þekkja ekkert hvor til annars nema
af lauslegri afspurn, þá fer sérhæfingin að verða félagslegt vandamál. Ég
er ekki að segja að þetta sé orðið þannig hér á landi nú þegar, en það
gæti kannski orðið. Annars held ég að eitt höfuðvandamál skáldskaparins
á okkar dögum sé skortur á lifandi bókmenntafræðingum. Þeir fáu bók-
menntafræðingar, sem eitthvað heyrist í, eru ílestir með hausinn aftur í
grárri forneskju. Bókmenntafræðingar eru nauðsynlegur tengiliður milli
höfundar og lesenda, en þó að þann tengilið bresti, ætti íslenzkur almenn-
ingur ekki að láta það fæla sig frá því að kynnast verkum yngri skálda,
og til þess er ein ágæt leið: að lesa bækur þeirra.