Árbók skálda - 01.12.1958, Blaðsíða 30

28
leg að þeir komast ekki í hærri flokkana fyrr en þeir hafa náð vissum
aldri — nema svarta loppan lyfti undir þá. Flestir gefast upp í þessari
vonlitlu baráttu, aðrir dútla áfram við listsköpun hangandi hendi, aðeins
einn og einn maður þraukar áfram af fullum krafti og kemst á toppinn,
sjaldnast vegna hæfileika umfram hina, heldur vegna óvenjulegrar þrjósku
samfara líkamshreysti sem gerir honum kleift að stunda list sína á kostnað
nauðþurfta, eða þá að hann hefur gripið til þeirrar sálardrepandi aðferðar
að krækja sér í kvenmann sem vill vinna fyrir honum uppá væntanlega
en allsendis óvissa uppskeru seinna á lífsleiðinni, og guð hjálpar ekki
þeim sem uppskeran verður rýr hjá, það gera lögfræðingar venjulega.
Eru þá ótaldir þeir ágætu kraftar sem ekki kemur til hugar að leggja
út á þessa braut vegna torfæranna, sem að auki er óvíst að dugnaðurinn
einn vinni bug á, en þetta minnkar líkindin á að fram komi afburðamenn,
þeir verða sem sé færri samkvæmt alþekktri stærðfræðiformúlu, líkinda-
lögmálinu.
Það er sjálfsagt að launa vel þeim öldruðu heiðursmönnum sem farnir
eru að gefa sig, en gert liafa góða hluti meðan þeir voru ungir og í fullu
fjöri. Þeir ungu eiga hins vegar ekki að fá neitt nema þeir vinni og vinni
vel, en þá eiga þeir líka að fá umbun sem skapar þeim starfsskilyrði.
Kannski er lausnin sú að láta listamenn undir fertugu kjósa sér
úthlutunarnefnd úr hópi þeirra sem komnir eru yfir það aldurstakmark,
því að hverjir skyldu vera naskari á hæfileikana en einmitt þeir, en þar
sem mat eldri mannanna yrði dómur með bezta fáanlega stimpli hverju
sinni, þar af leiðandi harðasti hugsanlegi dómur gagnvart mörgum, þá
væri rétt að úthlutunin yrði leynileg, því að það er of mikið af því góða
að ungir og lítt útreiknanlegir listamenn séu einir þjóðfélagsþegna vegnir
opinberlega og margir léttvægir fundnir einu sinni á ári, það er þolanlegt
og þó með herkjum eins og fyrirkomulagið er núna, því að allir vita um
svörtu loppuna, hlutdrægni hennar og blindni, en yrði óþolandi ef það væri
gert á vog, sem ungu mennirnir hefðu sjálfir valið, en sem tíminn einn —
og hann kannski fjarlægari en ævilok hlutaðeiganda — ógildir ýmist
eða staðfestir.
Leynileg úthlutun mundi líka gefa dómendum frjálsari hendur um
að láta verðleika ráða, en stærsti gallinn á núverandi starfsháttum hvað
ungu mennina varðar, er vafalítið sprottinn af því mannúðarsjónarmiði
að gera ekki uppá milli óstýrlátra ungmenna sem líta sumir hverjir á
köllun sína með næstum trúarlegri viðkvæmni, en jafnskjótt og levndin
hjúpaði þá, hyrfi gustukabragurinn sem nú einkennir úthlutunina, enda
sækja menn peninginn sjálfir til ríkisféhirðis með blaðafregnina eina
sem ávísun, nóbelsverðlaunaskáld jafnt og litla spíran: Ég er að sækja
styrkinn minn eða launin mín, — Fyrír livað? veit oft nefndin ein.
Menntamálaráð (Menningarsjóður). Ráðið styrkir árlega fjölda manns
til náms, þ. á. m. árlega nokkra tugi stúdenta til bókmenntalesturs erlendis,
en sú námsgrein er orðinn vinsælt sport í líkingu við heimspekideildina