Árbók skálda - 01.12.1958, Blaðsíða 28

20
verkum okkar, kinnkið ánægjulega kolli og séuð fyllilega samþykk breytni
og viðhorfi menningarstofnananna gagnvart ungum listum. Fram hjá þess-
ari áhættu verður ekki komist, en ég tíni hér til ýmsar misfellur í einum
— og aðeins einum tilgangi: Ef' þið viljið betri listamenn, betri myndlist
og betri bókmenntir, þá þarf að girða fyrir þessar misfellur.
En fyrst þetta: Þegar mér verður hugsað til þeirra manna sem ákveða
og útbýta styrkjum, sem vegna fámennis þjóðarinnar eru liststarfsemi
í landinu nauðsynlegir, þá kemur alltaf sama myndin fram í huga minn:
Nokkrir stórfurðulegir karlfauskar með gríðarlega þykk gleraugu á nef-
inu og sjóð fyrir framan sig og hafa ekki hugmynd um vísitölu, verðbólgu,
fargjöld og framfærslukostnað, en eru að bauka við það tímunum saman
að raða í súlur fimmeyringum sem þeir telja sér trú um að séu gullpen-
ingar og þeir eru að minnka hrúgurnar og minnka þangað til upphæð-
irnar eru orðnar svo litlar að þær koma engum að gagni og eru ekki til
annars en að hlæja að þeim.
Þjóðleikhiísið. Þegar þessi steinkassi reis af grunni í kartöflugarði
niðri í Skuggahverfi og ráða þurfti yfirmann stofnunarinnar, seildist
höndin svarta fram að vanda og stjakaði frá þeim leikhúsmönnum sem
þjóðin átti. Maður úr kennaraliði Samvinnuskólans, prýðismaður á sínu
sviði vafalaust, hlaut stöðuna þótt hann hefði ekki sýnt neinn sérstakan
áhuga á leikhúsmálum né list í neinni mynd, hvað þá að hann hefði sér-
þekkingu á þessum máhun. Musterí islenzkrar tungu, sagði hann í vígslu-
ræðunni og til málamynda voru leikin tvö eða þrjú íslenzk leikrit, en
skáldgyðjunni íslenzku síðan varpað á dyr og kjallari leikhússins, sem
fyrirhugaður var sem tilraunaleikhús fyrir unga leikara og verðandi leik-
skáld, var óðara leigður einum umsvifamesta kjötsala landsins, húsa-
kynnum breytt. í veitingasali, bar settur upp, og á litla sviðinu, þar sem
hasla átti völl frjókvistum innlendrar leikritunar, standa nú hljóðfæra-
leikarar hvert kvöld og leika fyrir dansi. Samkeppnir um leikrit, sem
ýtt gætu undir samningu leikbókmennta í landinu, eru mikill þyrnir í
augum forráðamanna leikhússins, en fyrir um það bil ári sýndi leikhúsið
lit og samdi við ungan höfund um flutning á einn leikrita hans, auð-
vitað vegna þess að það verðskuldaði flutning, en þá skeður það að leik-
rit eftir roskinn höfund fellur í leikhúsinu, og boðar þá leikhússtjórinn,
svo sem frægt er orðið, rithöfundinn unga á fund sinn og afhendir hon-
um leikrit hans með þeim ummælum að Þjóðleikhúsið vilji ekki taka
áhættuna af flutningi þess, en á sama tíma, áður og alla tíð síðan, er
húrrað hingað heilum flugvélaförmum af leikkröftum frá frændþjóð-
unum, sem er góðra gjalda vert meðan það ekki skyggir á skylduna við
Island, þessu fólki greitt ríkmannlega, haldnar dýrar veizlur og ekið um
uppsveitir í boði leikhússins og á kostnað skattþegnanna, allir fullir af
kræsingum og innantómu glamri um norræna samvinnu, sem ekki er til
nema á útgjaldaliðum ríkisreikninganna.
Musterí íslenzkrar tungu, sagði hann. Það var mismæli. Því að á