Félagsbréf - 01.01.1958, Side 28

18
FELAGSBREF
var hin sama og sú, sem hindraði útgáfu kvæða hans um 20
ára skeið, ritníðið frá 1902 og 1907. Bókaútgefendur þorðu ekki
að gefa rit hans út fyrri en nokkuð væri frá liðið, jafnvel ekki
sögu eins og Gamla heyiS.
Ég skal nú ekki hafa þessa frásögn öllu lengri. Með 12 sög-
um og næstu bókinni 10 sögur, sem út kom 1918, hafði skáldið
loksins sigrazt á andspyrnunni, sem hann hafði átt við að stríða
um nær 20 ára skeið. „Nú er sú hrakmennskutíð liðin“ ritaði
hann 1916, „sem áður var, þegar Kolskeggur gekk með bux-
umar á hælum um töðuvöll Þjóðólfs mánaðarlengd og Einar
Arnórsson skipaði mér í Fjallkonunni skör lægi'a en Jóni Mýr-
dal, og Jón Ólafsson hreinsaði Reykjavíkurgötur mér til handa
fyrir Ólöfu í Ási“.
Ég hefi dvalizt nokkuð lengi við söguna um baráttu Guðmundar
Friðjónssonar fyrir sæti sér samboðnu á bragabekk, meðal hinna
beztu skálda. Þetta er hetjusaga. Hér var til frægðar barizt
fyrst og fremst, á þeim tíma sem lítt var til annarra launa að
slægjast. Þetta var á þeim árum, þegar rithöfundar sem helga
vildu skáldlistinni alla krafta sína hurfu úr landi og tóku að
rita á framandi tungu, fyrir erlenda þjóð. Þeirra eigin þjóð
átti ekki annað að bjóða í fátækt sinni en mestu nægtir af lát-
lausum og oft fráleitum aðfinnslum, en á hinn bóginn kröpp
kjör við stundakennslu eða blaðamennsku, handverk þegar bezt
lét, búskap eða sjómennsku. Einhvern tíma á æskuárum mun
það hafa hvarflað að Guðmundi að leita sér undanfæris ytra,
í Noregi, en ekkert varð úr því. Ég vil engu um það spá, hvað
úr honum hefði orðið á þeim slóðum. Satt að segja get ég ekki
hugsað mér hann sem rithöfund á nokkru máli öðru en íslenzku,
því þar var hann á sinn hátt mikill meistari. Ég segi á sinn
hátt, ekki til þess að draga úr, heldur ber þetta að skilja bók-
staflega. Málfar hans og tungutak í ræðu og riti var ramm-
íslenzkt, en með sterkum persónulegum blæ, sem engum hæfði
nema sjálfum honum. Það er augljóst, að stíll hans fágaðist og
þroskaðist með árum, við aga og tamningu, sem öllum lista-
þroska fylgir. íslenzka Guðmundar á Sandi stóð alla tíð á föst-
um rótum jöfnum höndum í máli alþýðufólksins, sem hann ólst