Félagsbréf - 01.01.1958, Side 60

50
PÉLAGSBRÉP
en mikið rætt um miskunnarleysi og
mannúðarskort. Sem betur fer eru
slík lagaákvæði ekki lengur í gildi,
en það stafar víst að minnstu leyti
af aukinni mannúð, heldur af bætt-
um þjóðfélagsaðstæðum og minni
þörf á að snýa harðýðgi. Eg sé svo
ekki ástæðu til að fjölyrða um bók
þessa. Hún hefur lítið auðgað íslenzk-
ar bókmenntir.
*
Peter Crabb:
ÁTAKAM.F.C RÓK
Alan Paton:
GRÁT ÁSTKÆRA FÓSTUR-
MOLD. Almenna bókafélagið
1955.
„Afríka gæti sýnt heiminum mikil-
leik sinn“, heyrist oft sagt í Suður-
Afríku Á þessu leikur nokkur vafi.
Atburðarásin er of hröð til þess að
málamiðlun verði ofan á. Þá er haft
í huga skilningur, samstarf, fram-
farir og hófleg þjóðrækni. Sannleik-
urinn er sá, að blóðbað er mun senni-
legra. Það er lítt þekktur sannleik-
ur, að ár hvert yfirgefa Suður-Af-
ríku þúsundir manna, sem ekki þola
pólitísku togstreytuna lengur. Þarna
er ekki aðeins um að ræða togstreytu
milli þeldökkra manna og hvítra,
heldur einnig milli hinna hvítu inn-
byrðis. Milljónir Afríkubúa eiga sér
engrar undankomu auðið.
Aðkomumaðurinn á bágt með að
skilja háspennuhættuna, sem tilfinn-
ingarnæmt fólk býr við í þessu and-
rúmslofti. Um raunverulega undan-
komu er ekki að ræða. Segja má við
sjálfan sig og aðra, að þetta sé Para-
dís á jörðu, en maður lokar útidyra-
hurðinni sinni vandlega undir nótt-
ina. Segja má, að ríklsstjórnin sé
vel menntuð, en við berum þá von í
brjósti, að okkur takist að komast
undan, þegar ósköpin dynja yfir. Að
öðrum kosti varpar maður áhyggjum
sínum yfir á guð almáttugan og læt-
ur hverjum degi nægja sinar þján-
ingar.
I þessari ágætu höfn skvampar
vatnið enn við bryggjuna. í dimma,
kyrrláta skóginúm falla blöðin enn
á foldu. Bakvið slétta klæðningu éta
hvítu maurarnir máttarvrðuna. Ekk-
ert er öruggt nema í augurn fíflsins.
„Grát ástkæra fósturmo!d“ er ein-
hver átakanlegasta bók, sem nokkru
sinni hefur verið skrifuð, og án efa
einhver merkasta skýrsla, sem um
Afríku hefur verið samin. Gilai bók-
arinnar liggur í því, að hún er ekki
pólitísk erfðaskr-á, heldur tilfinninga-
rík mannleg saga. Sagan er um
sveitaprestinn Stefán Kumalo, sem
fer til Jóhannesarborgar til þess að
leita að syni sínum, en eins og allir
Afríkubúar kemst hann að raun um,
að hann kemur of seint.
Það er auðvelt að tala fínt mál,
en missa sjónir á því mannlega, það
er veikleiki, sem við þekkjum vel í
Suður-Afríku, vegna þess að bilið
milli þeldökkra manna og hvítra er
svo óendanlega breitt. Væri ekki við-
fangsefni bókarinnar eins sorglegt
og raun ber vitni, mætti segja, að
þctta væri hressandi bók.
Mál Alans Patons er eins blátt
áfram og gamli maðurinn sjálfur og
eins fagurt og tunga þeldökka fólks-
ins sjálfs. Hann lýsir af svo næm-
um skilningi persónuleika söguhetj-