Sveitarstjórnarmál - 01.10.1976, Blaðsíða 46

e. að framkvæma samþykktir héraðsþinga og
vinna að öðrum verkefnum samkvæmt lögum.
Þessar tillögur, sem hér hafa verið settar fram,
þurfa ýmissa skýringa við.
Bein kosning til héraðsþings
Gert er ráð fyrir, að fulltrúar á héraðsþing séu
kosnir beinni kosningu af kjósendum héraðsins. Um
þetta munu vera skiptar skoðanir, en þetta álít ég
óhjákvæmilegt til þess að landshlutasamtökin valdi
því verkefni, sem þeim er hér ætlað að leysa af hendi.
í mörgum tilfellum myndu sveitarstjórnarmenn
einnig verða kosnir fulltrúar á héraðsþing, en það er
alls ekki nauðsynlegt og jafnvel ekki æskilegt, en þar
verður ákvörðun kjósendanna að ráða. Það er hins
vegar ekkert því til fyrirstöðu, að aðrir sveitar-
stjórnarmenn sæki héraðsþing og taki þátt í störfum
þess að einhverju leyti svo og aðrir áhugamenn.
Það er rétt að taka til athugunar, hvaða aðilar eiga
að hafa afskipti af sveitarstjórnarmálum samkvæmt
þessum tillögum:
1. Sveitarstjórnir.
2. Héraðsstjórnir og héraðsþing, sem skulu vera
jafnrétthár aðili og sveitarstjórnirnar og geta breytt
ákvörðunum þeirra í einstökum tilfellum.
3. Kjósendurnir, sem annars vegar fela sveitar-
stjórnum og hins vegar héraðsþingi og héraðsstjórn
að gæta hagsmuna sinna, en eiga þó engu að síður að
fylgjast með málunum, koma með ábendingar eða
tillögur og jafnvel gripa inn i gang mála, ef mikið
liggur við, t. d. með almennum atkvæðagreiðslum.
4. Samband íslenzkra sveitarfélaga, sem heldur
uppi mjög mikilvægu fræðslustarfi fyrir sveitar-
stjórnarmenn, með ráðstefnum og útgáfustarfsemi.
5. Félagsmálaráðuneytið, sem fer með yfirstjórn
þessara mála.
Hér er ekki gert ráð fyrir afskiptum sýslunefnda af
sveitarstjórnarmálum, og er það breyting frá því,
sem verið hefur, siðan sýslunefndir tóku til starfa
fyrir rúmum 100 árum. Sýslunefndirnar voru þá
örugglega mikil réttarbót i stjórnkerfinu, og þær
hafa átt frumkvæði að margvislegum framfaramál-
um, en þær hafa algjörlega staðnað í stjórnkerfinu
varðandi eftirlit með störfum hreppsnefndanna, og
244 þess vegna ber að flytja þennan málaflokk yfir á
landshlutasamtökin. Eg geri þó ráð fyrir, að sýslu-
nefndirnar starfi áfram að öðrum málum eins og
verið hefur og hafi óbreytt fjárveitingavald. Þá geri
ég ráð fyrir, að héraðsþingsfulltrúar verði einnig
sýslunefndarmenn, og verða þá tveir eða fleiri sýslu-
nefndarmenn fyrir fjölmennustu hreppana. Einnig
er rétt, að kaupstaðirnir eigi einhverja aðild að
sýslunefndunum.
Kosning endurskoðenda
Eg geri ráð fyrir, að endurskoðendur sveitarfélag-
anna verði kosnir af héraðsþingi og beri ábyrgð
gagnvart því. Héraðsstjórn skal setja þeim reglur til
að starfa eftir og láta þeim í té alla nauðsynlega
fræðslu.
Samkvæmt núgildandi sveitarstjórnarlögum eru
endurskoðendur kosnir af sveitarstjórn til eins árs í
senn, en frv. til þeirra laga var fyrst lagt fyrir Alþingi
30. maí 1960. Nefnd sú, sem samdi frv., hafði sent
spurningalista til allra sveitarstjórna á landinu
varðandi ýmis veigamikil atriði laga um sveitar-
stjórnarmál. Akvæði um kosningu endurskoðenda er
að finna í 55. gr. og þeirri gr. fylgdi svohljóðandi
athugasemd í frv.:
„Samkvæml 2. mgr. 25. gr. laga nr. 12/1927, skal öll
hrepþsnefndin rannsaka sveitarsjóðsreikninginn, en auk þess
skal hann endurskoðaður af manni, sem til þess er kjörinn á
hausthreþþskilaþingi ár hvert. Að áliti hreppsnefndanna eru
þessi hreppskilaþing óþörf og hafa sennilega óvíða verið
haldin nú um langt skeið.
Hreppsnefndirnar voru um það spurðar, hvort rétt vceri að
ákveða, að hreþpsnefndirnar kjósi endurskoðanda sveitar-
sjóðsreikninga. Jákvœð svör veittu 109 hreppsnefndir, nei-
kvœð 40 og 12 svöruðu ekki. í kaupstöðunum eru endurskoð-
enduryfirleill tveir og kosnir af hæjarstjórn, sjá t. d. tilsk. 20.
apríl 1872, 29. gr. og lög 109/1949, 17. gr. 2. mgr.
Nefndin leggur til, að endurskoðendur verði kosnir af
sveitarstjórn til fjögurra ára, bæjarstjórnir kjósi 2 endur-
skoðendur, en hreppsnefndir einn eða tvo.
í hinum stærri hæjarfélögum þykir rétt að gera ráð fyrir
sérslakri deild, sem annasl endurskoðun, og þannig er það t. d.
i Reykjavík. Samkvæmt tillögu Samhands íslenzkra sveitar-
félaga er gert ráð fyrir því, að sveitarstjórn geti falið endur-
skoðunarskrifstofu að annast reikningslega endurskoðun
reikninga sveilarfélagsins. Slík endurskoðun sérstakrar
SVEITARSTJÖRNARMÁL