SunnudagsMogginn - 04.12.2011, Side 20

20 4. desember 2011
verði að komast að því að siðareglur hafi
verið brotnar því annars er hún óbeint
að dæma fyrri siðanefnd fyrir óheilindi
og þóknast kvörturum innan HÍ. Við
höfum því þumalskrúfurnar á henni
…líka.“
Viðhorf háskólakennara til málsins er
annað enda skrifar Ástráður Eysteinsson,
forseti hugvísindasviðs, í bréfi til Bjarna
Randvers hinn 8. júní 2010: „Þú hefur
gert prýðilega grein fyrir kennslu þinni
og samhengi málsins. En fari svo ólíklega
að siðanefnd komist að þeirri niðurstöðu
að svona megi ekki kenna, þá breytist
þetta mál og mun ekki lengur snúast um
þig í reynd, heldur okkur öll sem sinnum
kennslu í túlkunarvísindum á há-
skólastigi.“
Eineltið verður opinbert
Um haustið 2010 fær Bjarni óvænt í
hendur útprentun af samræðum fé-
lagsmanna á innri vef Vantrúar þar sem
það fæst staðfest að ekki aðeins hefur
verið um skipulagða herferð af hálfu
Vantrúar að ræða heldur einnig að
fulltrúar siðanefndarinnar og fólk í
stjórnsýslu háskólans hafa verið í nánum
samskiptum við félagsmenn Vantrúar
um að koma höggi á hann. Sem dæmi
virðist af skrifum Reynis Harðarsonar á
innri vef Vantrúar sem hann hafi verið í
stöðugu sambandi við Þórð, sem hafi
lekið í þá upplýsingum um framgang
málsins og um afstöðu hinna nefnd-
armannanna. Enginn nefndarmannanna
vill kannast við að hafa lekið upplýs-
ingum. Þegar Þórði er bent á að á innri
vef Vantrúar komi meira að segja fram að
hann hafi áframsent trúnaðarbréf til
Reynis svarar hann því til að það hafi þá
verið fyrir mistök. En hann bætir við:
„Ég þekki enga aðra leið til að ná sáttum
en að ná trúnaði fólks og trúnaði fólks
nær maður með einkasamtölum við það.
Eina viðleitnin mín í þessu máli var að
sætta málsaðila.“
Auk þessa kemur í ljós að deildarstjóri
á vísindasviði í HÍ, Baldvin Zarioh, er fé-
lagi í Vantrú, og lekur hann upplýsingum
af framgangi málsins nokkrum sinnum
inn á innri vef þeirra.
Á þessum tímapunkti ræður Bjarni sér
lögfræðing, Ragnar Aðalsteinsson hæsta-
réttarlögmann, sem gerir alvarlegar at-
hugasemdir við málsmeðferðina. Hann
krefst einnig fundargerða siðanefnd-
arinnar og fær sumar sendar til sín seint
en aðrar alls ekki.
Þrátt fyrir þetta sendir siðanefndin úr-
skurð frá sér 11. mars í ár, 2011, þar sem
nefndarmenn hafna því að víkja vegna
vanhæfis og vísa frá þeim gögnum sem
sýna vanhæfi þeirra. Ragnar Að-
alsteinsson segir úrskurð siðanefnd-
arinnar vera fyrir neðan allar hellur og
kærir hann til háskólaráðs.
Til að koma í veg fyrir að vanhæfis-
krafan verði tekin fyrir í háskólaráði
býður HÍ Vantrú 750.000 króna útgáfu-
samning. Umræðurnar fara fram leynt
en eru gerðar með vitund og vilja stjórn-
sýslu HÍ og Ingvars Sigurgeirssonar, for-
manns siðanefndarinnar. Þegar þetta
kemur í ljós skrifa 40 háskólakennarar
háskólaráði bréf þar sem þeir lýsa yfir
stuðningi við Bjarna og gagnrýna harð-
lega málsmeðferðina alla og fara fram á
að sjálfstæð nefnd verði skipuð til að
rannsaka málið í heild sinni. Enginn
kennari fær að skrifa undir yfirlýsinguna
án þess að kynna sér ítarlega þau gögn
sem lágu fyrir í málinu. Þeir eru á einu
máli um að Bjarni hafi ekki gerst brot-
legur við siðareglur HÍ.
Háskólaráð setur á laggirnar rann-
sóknarnefnd til að skoða störf siðanefnd-
ar HÍ.
Rannsóknarnefndin
Niðurstaða rannsóknarnefndarinnar er
sú að siðanefnd HÍ hafi sniðgengið eigin
starfsreglur sem tilgreindar eru í siða-
reglum háskólans. Samskipti einstakra
nefndarmanna við málsaðila utan form-
legra funda hafi dregið úr gagnsæi og séu
til þess fallin að veikja traust annarra
málsaðila til nefndarmanna. Þá er fundið
að því að siðanefndin hafi ekki virt and-
mælarétt hins kærða og tilraunir til sátta
hafi verið gerðar án þess að hafa samráð
við hann. Stjórnsýsla HÍ er einnig gagn-
rýnd enda starfaði lögfræðingur HÍ fyrir
siðanefndina og má segja að hann hafi
starfað gegn hagsmunum starfsmanns
skólans, það er Bjarna.
En þótt niðurstaða rannsóknarnefnd-
arinnar sé áfellisdómur yfir siðanefnd-
inni og sigur fyrir Bjarna er erfitt að sjá
að sá skaði sem búið er að valda honum
verði bættur.
Vantrúarfélagar hafa ítrekað sakað
hann um óheiðarleika og afbrot á borð
við innbrot og þjófnað og kallað hann
ónöfnum eins og andskotans hálfviti,
hlandspekingur, BRandari og kaunfúll
barmabrundull. Vantrúarfélagar leggja
mikið upp úr eigin sáttfýsi sem snýst um
sættir við HÍ í formi sakfellingar yfir
Bjarna. Hvorki þeir né háskólayfirvöld
virðast ætla að gera neitt með það að
brotið hafi verið á réttindum hans og
hann standi núna uppi með 1,3 milljóna
króna lögfræðikostnað sem hefur verið
honum nauðsynlegur til að verja rétt
sinn. Þegar Bjarni sendir háskólaráði bréf
til að spyrja hvort honum verði ekki
bættur í það minnsta fjárhagskostnaður-
inn sem af þessu hlaust svarar rektor því
til að svo verði ekki og skrifar í bréfi sínu
frá 18. október 2011: „Almennt er sá
kostnaður sem til er stofnað við meðferð
mála fyrir siðanefnd ekki á ábyrgð há-
skólans.“
Bjarni Randver hefur nánast ekkert tjáð sig opinberlega frá því að Vantrú lagði kæru á hann
fram en hefur mátt búa við mjög mikil og meiðandi skrif vantrúarfélaga.
Morgunblaðið/Sigurgeir S.
Vantrú þekkja líklega flestir semgagnrýnin samtök á kristnatrú, samtök sem hafa gert vel íþví að halda boðskap merkra
höfunda einsog Richards Dawkins og
Níelsar Dungal á lofti. Margir minnast líka
stórskemmtilegs gjörnings sem þeir stóðu
fyrir þegar félagsmaður þeirra klæddist
búningi Svarthöfða úr stjörnustríðs-
myndunum og kom sér fyrir á milli prest-
anna við setningu prestastefnu. En þótt
þetta atvik hafi verið fyndið særði það líka
marga trúaða menn sem líta á stundina
sem heilaga.
En þegar samtökin Vantrú eru skoðuð
þá reynist fleira búa að baki en það sem
blasir við flestum. Eftir að hafa farið í
gegnum 600 síður af samræðum þeirra af
innri vef félagsins sem ekki voru ætlaðar
til birtingar en hátt í 200 manns hafa að-
gang að, kemur í ljós hvernig þeir hafa
skipulagt baráttu gegn einum einstaklingi
í umræðuþræði sem helgaður er honum
einum. Í krafti sannfæringar sinnar um
réttmæti eigin málstaðar ræða margir
þeirra um hvernig best sé að draga úr trú-
verðugleika Bjarna sem fræðimanns og
skipuleggja úthugsaðar þrýstiaðgerðir.
Heilagt stríð
Þannig skrifar sálfræðingurinn Reynir
Harðarson á innri vef Vantrúar 12. febrúar
árið 2010: „Kæru félagar. Klukkan 15:00 í
dag lýstum við yfir heilögu stríði á hendur
Bjarna Randveri og guðfræði í Háskóla Ís-
lands.“ Reynir bætir síðan við: „Við mun-
um berjast á vefnum, í blöðum, með bréf-
um og jafnvel í fjölmiðlum þar til fullur
sigur er unninn.“ Svo tala þeir margoft
um hvernig þeir skuli haga baráttu sinni
gegn honum og öðrum sem verða á vegi
þeirra. Í eitt skiptið er stungið upp á því
að hefja líka einelti gegn Stefáni Einari
Stefánssyni viðskiptasiðfræðingi án þess
að hann tengist þessu máli nokkurn
skapaðan hlut. Reynir skrifar strax: „Go
for it. Megum ekki skilja svona plebba út-
undan í einelti okkar.“
Þegar síðan gögnin af innri vef Vantrúar
leka út og öllum verður ljóst hvað þeim
fór á milli þá bregðast þeir við með því að
fullyrða að ekki hafi verið um neitt skipu-
lagt einelti að ræða. Reynir Harðarson
segir í bréfi til Siðanefndar HÍ 4. janúar
2011: „Ég hafna því alfarið að um einelti af
okkar hálfu sé að ræða, hvað þá heilagt
stríð … Þetta er hreinn þvættingur og
meiðyrði.“ Valgarður Guðjónsson sem er
penni á eyjan.is skrifar á síðu sína þar:
„Ég veit ekki nein dæmi um skipulagt
einelti, les innra spjallið nánast und-
antekningarlaust – og ef eitthvert skipu-
legt einelti væri í gangi þá væri ég ekki
lengur í Vantrú.“
Hvers vegna þessi félagsskapur hagar
sér svona er erfitt að segja til um en þó má
kannski staldra við orð eins þeirra á innri
vefnum sem segir að félagsskapur
Vantrúar sé byggður á Overton-
glugganum. Um leið og hann er búinn að
skrifa þetta sussar einn af forystumönn-
um Vantrúar á hann og segir að hans
skoðun sé að Overton-glugginn virki best
ef fólk viti ekki af því að það sé verið að
notast við hann og því skuli ekki ræða
hann.
Overton-glugginn
Þetta hugtak stafar frá athugunum sem
hinn bandaríski Joseph Overton gerði á
pólitík og pólitískri umræðu. Hans kenn-
ing var að pólitíkusar, óháð því hvað
þeim finnst í raun og veru, þori ekki að
styðja málefni eða stefnur nema þau sem
rúmast innan þess sem telst eðlilegt hjá
almenningi og flokkast ekki undir öfgar.
Hans kenning var að hópar eða „think-
tanks“ gætu aftur á móti fært þennan
ramma eða þennan glugga til, þannig að
það sem telst ekki innan hans í dag teljist
innan hans á morgun. Það er síðan gert
með því að hafa áhrif á umræðuna og færa
hana til. Það skýrir kannski óbilgirni
sumra þeirra sem tjá sig í umræðunni að
þeir nálgast hana ekki opnum huga,
heldur hafa þeir að markmiði að færa
umræðuna til. Þá væntanlega til þess að
ná því sem þeir segja markmið sitt á vef-
síðu félagsins: „… að vinna gegn boðun
hindurvitna í samfélaginu.“ Kristin trú er
væntanlega það hindurvitni sem er
áhrifamest í íslensku samfélagi að mati
Vantrúar, enda er tal Vantrúarfélaga mjög
herfræðilegt og taktískt á innri vefnum.
Lýsing Óla Gneista Sóleyjarsonar, fyrr-
verandi formanns Vantrúar, á samtali
sem hann átti við mann utan fé-
lagsskaparins sem segist ekki skilja hvers
vegna þeir skrifa svona harkalega er at-
hyglisverð í þessu ljósi en þar segir Óli
Gneisti: „Það skilur enginn taktík okk-
ar.“
Svakalegt orðbragð
Á vefsíðum Vantrúarfélaga má sjá að þeir
hafa staðið að útgáfu á mörgum góðum
verkum og þar má líka sjá fullt af rökleg-
um og skemmtilegum greinum, en í
bland eru greinar og bloggfærslur sem
eru svo óvægnar og orðfærið svo svaka-
legt að fáir geta fellt sig við það.
Nefna má sem dæmi um orðalagið eft-
Félagið
Vantrú
Svarthöfðagjörningur
félaga úr Vantrú er
með fyndnustu uppá-
komum þeirra.