SunnudagsMogginn - 01.07.2012, Blaðsíða 20

20 1. júlí 2012
um til sögu um að körfubolti væri ekki
áhugamál hjá mér eins og hjá svo mörg-
um í Eistlandi, heldur handbolti, ég væri
markmaður og á einni æfingunni hefði ég
fengið tvo bolta í einu í hausinn, misst
meðvitund og legið í fimm mínútur. Síð-
an hafi ég aftur fengið rænu en eftir þetta
hafi allt verið ömurlegt; meira að segja
mamma var ömurleg og að í skólanum
hefðu allir verið að stríða mér...“
Valmar dvaldist utan Eistlands þann
tíma sem hann gegndi herþjónustu; var í
Kaliningrad. „Það var regla að menn
yrðu að vera 650 km að heiman í hern-
um.“ Hann var m.a. í borginni Sovetsk.
„Það væri lygi að segja að herinn væri
eins og fangelsi, en samt er það að mörgu
leyti svipað. Þegar Stalín dó var föngum
veitt sakaruppgjöf, margir voru sendir í
herinn og héldu þar sínum lífsstíl og
svipuðum reglum í hernum; ef einhver
kjaftaði í yfirmennina átti hann á hættu
að vera lagður í einelti og barinn! Ég var
svo heppinn að vera í lúðrasveit hersins
og ákveðnar reglur náðu ekki yfir
okkur!“
Hann segir tvö ár of langan tíma til að
eyða í her „en á móti má segja að maður
lærði sitthvað. Kannski er ég heppinn; ég
hef alltaf verið mikill fatalisti – for-
lagatrúar; ég trúi að mér hafi verið ætlað
þetta og sætti mig við því einhvern veg-
inn við það. Að minnsta kosti finnst mér
einfaldara að sætta mig við það þannig.
Stundum verð ég reyndar alveg brjálaður
en hugsa þá alltaf hvað ég geti fengið
jákvætt út úr því.“
Valmar segir þennan hugsunarhátt
hafa hjálpað sér gríðarlega í lífinu. „Ég
hef hvergi átt erfitt með að aðlagast og
hef til dæmis aldrei fengið neina útlend-
ingatilfinningu hér á landi. Ég verð auð-
vitað alltaf útlendingur, við því er ekkert
að gera, en það er ekki neitt vandamál.
Ég held jafnvel að það sé spennandi fyrir
innfædda; það vilja t.d. allir hafa einn út-
lending í körfuboltaliði!“ segir Valmar og
hlær.
Hann ólst upp í lútherstrú og því segir
Valmar auðvelt fyrir sig að starfa innan
íslensku þjóðkirkjunnar. „En ég veit að
hefði ég þurft að fara til Afganistan í
stríðinu hefði ég líklega spilað í kirkjunni
þeirra. Markmiðið er alls staðar það
sama; alveg eins og að tjá sig – enska,
þýska eða finnska hljóma ekki eins en
meiningin er sú sama. Það er eins með
trúna.“
Kjarnorkuslysið í Tsjernobyl átti sér
stað á meðan Valmar var í sovéska hern-
um. „Minn hópur átti á hættu að vera
sendur þangað til að taka til en við slupp-
um sem betur fer og fyrir það er ég þakk-
látur. Og mengunin fór framhjá okkar
svæði; við sluppum við mengunarskýið.“
Gaman að vinna með eldri borgurum
Valmar kemur víða við, eins og að framan
er getið: er organisti í Glerárkirkju og
stjórnar kirkjukórnum, leikur á nikkuna
og fiðluna við ýmsar athafnir, er Hvann-
dalsbróðir og loks hefur hann stjórnað
Kór aldraðra á Akureyri síðustu misseri.
Hann segist hafa sérstaklega gaman af því
síðastnefnda.
„Eldri borgararnir eru rosalega virkir;
þetta er ótrúlega orkumikið fólk. Meðal-
aldurinn er 79 ár en þetta er eitt það gam-
anmesta starf sem ég hef lent í. Allir eru
mættir klukkan hálf fimm til að syngja,
enginn þreyttur eftir langan vinnudag og
hugsa bara um sönginn. Þetta er líka góð-
ur tími til að æfa; margir í hópnum fylgj-
ast með fótbolta og enginn missir af leikj-
um því æfingin er búin fyrir kvöldmat.
Mér finnst ótrúlegt hvað þetta fólk er
þakklát fyrir lífið og hve allir eru jákvæð-
ir.“
Hann er nú hættur með kórinn sem
fyrr segir, sem og Karlakór Akureyrar -
Geysi. „Ég sagði fyrir ári að ég ætlaði að
taka eitt ár í viðbót, vildi tilkynna það
snemma svo þau hefðu góðan tíma til að
finna nýjan mann.“
Það er eins með kórstjórnina og annað,
Valmar vill ekki festast í viðjum vanans.
„Það verður að vera einhver hreyfing í
vatninu til þess að fiskurinn geti lifað. Það
er sem sagt gott að einhver nýr maður
komi og geri ákveðnar athugasemdir. Ég
sem útlendingur er sérstaklega við-
kvæmur fyrir texta. Ég vil að fráblásin
hljóð; k, p, t, heyrist mjög vel og það er
mikil erfiðisvinna að fá 40 manns til að
vera mjög samtaka í því. Flestir kórar
nenna því ekki en söngurinn virkar ekki
nema þetta sé í lagi. Ég sagði einhvern
tíma við karlakórinn að hann þyrfti að
fara til Eistlands og syngja fyrir fólk sem
skilur ekki íslensku; að leyfa öðrum að
heyra hvað tungumálið ykkar er fallegt,
að það innihaldi r, k, p, t, m, n – og þá
fylltust menn stolti.
Það að bera k, p, t vel fram gerir kórinn
í raun góðan auk þess sem kórinn er jafn
góður og veikasti söngur hans. Ég þoli
ekki kóra sem öskra í einn og hálfan tíma!
Við verðum að geta sungið veikt en þétt.
Það geta allir öskrað. Ég segi stundum við
kórinn að ég vilji að hann syngi ekki mjög
hátt, heldur eins og smalastelpur. Að
hann syngi einfalt, en beri k, p, t vel fram.
Svona kór snýst ekki um rosalega tækni
eða að menn séu tónlistarlega hámennt-
aðir. En ef menn æfa ekki þessi smáatriði
saman verður kórinn eins og margir
sterkir einstaklingar séu að draga kerru
hver í sína átt og kerran stendur kyrr. Það
finnst mér skynsemisleysi. Það er eins og
með fótboltalið; það er ekki nóg að hafa
alla bestu mennina ef þeir hugsa ekki um
liðsheildina. Hvatning fyrir kór finnst
mér mjög einföld, og bara þrennt sem eru
aðalatriðin: vilji, virðing og skynsemi. Og
þetta á auðvitað um allt í lífinu.“
Með dótturinni á HM á skíðum
Dóttir Valmars og Eneli, Elise Marie, náði
þeim áfanga að keppa á heimsmeistara-
mótinu á skíðum í fyrra, í Crans Montana
í Sviss. Hún var í landsliði Eistlands og
pabbinn fararstjóri og eini fylgdarmaður.
„Þá sá maður hve þetta er í rauninni
ósanngjarnt. Við vorum á sama hóteli og
landslið Austurríkis; þaðan voru 16
keppendur og stór hópur fylgdi þeim. Sjö
menn sjá bara um skíði og klossa og tveir
frá vaxfyrirtækinu sáu um að bera undir
skíðin. Svo voru þjálfarar og fararstjórar,
en við vorum bara tvö. Ég fór sem lands-
liðsþjálfari á fundina og Elise brýndi skíð-
in sjálf og bar undir. Þótt hún væri jafn
dugleg og Austurríkismennirnir ætti hún
aldrei séns og kostnaður við að senda
krakka í skíðaskóla er ofar minni getu; ég
er bara tónlistarmaður! Við reyndum allt
sem við gátum en ferðakostnaður og ým-
islegt annað var allt of mikið. En ýmislegt
var auðvitað jákvætt; til dæmis það, að
þurfa að hugsa eins og atvinnumaður í
íþróttum um tíma. Og að koma á svona
stórmót eins og HM. Þessi reynsla fylgir
henni allt lífið. Hún slapp líka tiltölulega
lítið meidd frá ferlinum, brotnaði að vísu
nokkrum sinum en ekki mjög illa. og nú
er hún komin í íshokki og varð Íslands-
meistari með Skautafélagi Akureyrar í
vor. Það finnst henni mjög gaman.“
Fjölskyldan hefur nú verið í 18 ár á Ís-
landi. „Hugsaðu þér hvað ég hef um-
gengist margt fólk,“ segir Valmar. „Í
bridge er ákveðinn hópur, á skíðunum er
ákveðinn hópur og auðvitað í golfinu og
tónlistinni. Ég stjórnaði þremur kórum
þar sem voru tæplega 150 söngvarar; það
var alveg sama hvort ég fór í Bónus eða
Nettó, í raun hvert sem er, mér fannst ég
þekkja alla!“
Það vakti töluverða athygli þegar
„klassíski“ tónlistarmaðurinn gekk til
liðs við rokkarana í Hvanndalsbræðrum.
Hvernig kom það til?
„Það gerðist um leið og ég kom til
Akureyrar. Ég hafði spilað með Pétri
Hvanndal í ýmsum hljómsveitum, og
hann spurði hvort ég væri til. Við hitt-
umst, ég hlustaði á tónlistina þeirra og
það var akkúrat tónlistin sem mig vant-
aði! Ég er meira fyrir þungarokk og pönk
en til dæmis popp, með fullri virðingu. Ég
hlusta á popp en er ekki mikið fyrir að
spila það. En það var gaman að vera úti í
bílskúr og spila pönk. Það er gott jafn-
vægi við Bach; hann er reyndar ekkert
annað en rokk og ról, bara önnur útgáfa.“
Valmar leikur á harmonikku með
Hvanndalsbræðrum, sem hann segir ekki
alltaf létt verk. „Í mínum huga er þetta
íþróttaútgáfan af tónlist; eiginlega tón-
listarleg líkamsrækt! Harmonikkan er
Valmar með foreldrum sínum heima í
Eistlandi fyrir nokkrum árum. Þetta
var í síðasta skipti sem hann sá föð-
ur sinn á lífi.
Enn einn merkisviðburðinn upplifði Valmar nýverið. „Ég
varð vitni að því þegar Manchester City varð Englands-
meistari í knattspyrnu í fyrsta skipti í 44 ár! Það var stór-
viðburður í mínum huga; ég sá fullorðna gráta vegna
spennufalls. Eftir leikinn hugsaði ég með mér að nú gæti
ég í rauninni hætt að fylgjast með fótbolta. Takmarkinu
væri náð! Héðan í frá yrði þetta bara endurtekning...“
Valmar segist hafa elt bolta sem strákur heima í Eist-
landi en aldrei æft. Hann fór svo að halda með Manchester
United fljótlega eftir að til Íslands kom, en snerist síðar
hugur.
Ert þú ekki tónlistarmaður?
„Fótboltinn er eins og gæludýr! Ég horfði á leik í fyrsta
skipti fljótlega eftir að ég kom til Húsavíkur. Fór á sunnu-
degi á Bakkann, þar voru þrír aðrir og ég sá að þeir horfðu
stundum á mig. Svo kemur einn þeirra til mín og spyr:
Ert þú ekki tónlistarmaður?
Jú, svara ég.
Hvað ertu þá að gera hér?
Hvað meinarðu? Ég er að horfa á fótbolta.
Horfir þú á fótbolta? Veistu hverjir eru framherjar í Liver-
pool?
Ég gat svarað því og þar með var ég viðurkenndur.
„Okkar maður!“ sögðu þremenningarnir.
Þar með var Valmar formlega kominn í hóp knatt-
spyrnuunnenda í bænum.
„Ég skynjaði að þetta skipti miklu máli í samfélaginu; þú
getur aðlagast tiltölulega hraðar ef þú veist eitthvað um
fótbolta!“
Hann upplifði þetta líka í skólanum. „Þar voru skólastof-
ur skreyttar með myndum af Liverpool! Það var öðruvísi
umhverfi en ég var vanur. Hér er svo mikill áhuga á enska
fótboltanum. Danir voru nýorðnir Evrópumeistarar, [danski
markvörðurinn] Schmeichel var fremstur í huga mér og
hann var með Manchester United, svo ég valdi mér United
út af honum. Þar voru líka Cantona og margir aðrir góðir.
Einn daginn fékk ég svo nóg. Man ekki nákvæmlega hvað
það var sem pirraði mig; kannski að þeir voru alltaf að
vinna! Á svipuðum tíma kom Mark Boom til Sunderland,
fyrsti Eistinn sem spilaði í Englandi og liðið hans vann Man-
chester United 3:2. Ég sá leikinn í sjónvarpinu og Boom
var frábær.“
Svo var það þegar kempan Kevin Keegan varð þjálfari
hjá Manchester City að Valmar snérist á sveif með liðinu.
„Honum fylgdu einhvers konar gæði sem mér fannst akk-
úrat sanna að hann gæti tekið við hverju sem væri og gert
eitthvað gott. Ég sem kennari verð að hugsa eins; hvernig
ég næ því besta út úr nemendum. Ég vil reyndar ekki vera
bekkjarkennari; það er eins og netveiði. Ég vil frekar vera í
einkakennslu; ég er frekar sú manneskja sem situr með
stöng og einn krók. Ef nemandi hefur enga orku á einhverju
tímabili situr maður bara og fylgist með en verður samt að
vera vakandi. Þegar hann er tilbúinn að takast á við verk-
efnið verð ég að átta mig á því og þarf líka að vera til.“
Fótboltinn er eins og gæludýr
Valmar Väljaots kann vel við ljósbláa og hvíta litinn.
Morgunblaðið/Skapti