SunnudagsMogginn - 01.07.2012, Blaðsíða 39

1. júlí 2012 39
Nú eru laxveiðar hafnar, eða um það bil að hefjast,þetta er skemmtilegur tími. Flestir veiðimenn hafabeðið með óþreyju eftir að hefja veiðarnar og setja ífyrsta fiskinn. Þó svo að veiðin sé stundum treg
fyrstu daga veiðitímans, þá ganga oft stærstu og kraftmestu fisk-
arnir í árnar í byrjun sumars. Þá er netafiskurinn kominn í
verslanir, vissulega er hér um takmarkað framboð að ræða og
aðeins örfáar verslanir hafa villtan lax til sölu. Nýr villtur lax er
öndvegis matur, talsvert betri til átu en eldislaxinn. Auðvitað er
besti laxinn sá sem maður veiðir sjálfur. En nú eru breyttir
tímar, í mörgum ám landsins er gerð sú krafa að öllum veiddum
laxi sé sleppt en 40% af veiddum laxi á stöng á Íslandi er sleppt
aftur. Í þessu sambandi er það umhugsunarefni að það er ekki
ýkja langt síðan, kannski 30 til 40 ár að aðeins var villtur lax á
markaðnum, í verslunum og á veitingahúsum. Eldislax var ekki
til, netaveiðar voru stundaðar víða og oft gátu laxveiðimenn
greitt fyrir veiðileyfin fyrir aflann. Á þessum tíma var miklu
meiri veiði í ám landsins, laxinn stærri og öll meðul notuð við
veiðarnar, maðkur og spúnn, þá þekktist ekki að sleppa veidd-
um laxi aftur í ána. Þrátt fyrir að nokkuð hafi dregið á laxgengd í
íslenskar ár og laxinn minni en hann var áður er staða íslenskra
laxveiðiáa betri en víðast hvar annarstaðar vestan hafs og aust-
an. Það ber að þakka framsýnu starfi landeigenda og góðu sam-
starfi þeirra við veiðimenn. Þá má ekki gleyma starfi djarfra eld-
huga eins og Orra Vigfússonar sem rætt var við hér í blaðinu
fyrir hálfum mánuði síðan.
Kjarni nútíma veiðistjórnunar eða nýting villtra dýrastofna er
að veiðarnar séu sjálfbærar. Hér er átt við að veiðar teljast sjálf-
bærar ef stofn nær að endurnýja sig reglulega og viðhalda þeirri
stofnstærð og útbreiðslu sem náttúruleg takmörk setja, að teknu
tilliti til veiðistjórnunarmarkmiða. Í dag er staðan sú að veiðar á
Atlantshafslaxi eru ekki lengur sjálfbærar. Vestan hafs er Atl-
antshafslaxinn á lista yfir dýr í útrýmingarhættu, í Bandaríkj-
unum er öllu veiddum laxi sleppt aftur. Af 400 ám í Noregi hefur
verið lokað fyrir veiði í 124 ám. Á áttunda áratugnum skilaði lax-
veiði úr laxastofnum heimsins um 12.000 tonnum, 2011 var
veiðin hinsvegar komin niður í 1.600 tonn. Það má því segja að
laxastofnarnir hafi hrunið.
Um 2.600 ár renna í Atlantshafið og hefur stangveiði í nánast
öllum þessum ám snarminnkað á seinustu 30 árum. Ekki er nein
einhlít skýring á þessari öfugþróun ef svo má að orði komast. Ein
skýringin er mengun ánna, aðallega frá landbúnaði og iðnaði,
ofveiði, fiskeldi í sjó, breytingar á veðurfari og í hafinu. Á síðari
árum hefur víða dregið talsvert úr mengun í ám og vötnum,
netaveiðar í sjó hafa dregist verulega saman og farið er að sleppa
veiddum laxi. Rússar sleppa 80% af veiddum laxi, Englendingar
65%, Írar 40%, Norðmenn hinsvegar innan við 10%. Þrátt fyrir
þetta ná laxastofnarnir ekki að rétta úr kútnum, enn minnkar
veiðin. Flestir sérfræðingar eru nú orðnir sammála um að stór-
fellt laxeldi í sjó hafi slæm áhrif á vöxt og viðgang Atlantshafs-
laxins, það hefur sannast í Noregi þar sem eins og áður sagði að
ekki er lengur veitt þar í 124 ám sem fyrir daga laxeldis voru
góðar veiðiár. Þær kröfur verða því æ háværari að á næstu árum
eigi að draga úr laxeldi í sjó en auka það á landi. Með þessu móti
yrði laxinn talsvert dýrari en ekki er ólíklegt að samtök veiði-
manna og ýmis umhverfissamtök hefji baráttu gegn laxeldi í sjó
og efni til herferða þar sem neytendur eru hvattir til að kaupa
ekki eldislax úr sjó. Sem betur fer er staða þessara mála enn góð
hér á landi og við verðum að kappkosta að svo verði áfram. Á Ís-
landi eru 120 veiðiár og hver þeirra einstök. Til þess að tryggja
vernd ánna þarf eins og verið hefur umsjón þeirra og umönnun
að vera áfram í höndum landeigenda en ekki stjórnvalda. Forða
þarf því með öllum ráðum að stjórnsýsla stangveiða fari undir
Umhverfisráðuneytið, en þar á bæ sælast menn stöðugt eftir
meiri völdum, samanber tillögu um að takmarka verulega nytja-
rétt landeigenda. Strangt eftirlit þarf að hafa með laxeldi í sjó og
helst takmarka það eins og hægt er. Enn þarf að draga úr veið-
inni, sleppa fleiri löxum aftur í ána. Æskilegt væri að 70%
veiddra laxa væri sleppt, laxinum í Evrópu líður nefnilega ekki
vel.
Hvernig hefur
laxinn það?
Veiðar
Sigmar B. Hauksson
sigmar@skotvis.is
Ephron starfaði oft með sömu leikurum og þá
stórstjörnum eins og Meryl Streep, Meg Ryan og
Tom Hanks. Þessir vinir hennar og aðrir hafa
minnst hennar með mikilli hlýju síðustu daga.
Þótt Ephron leitaði aftur til gullaldartíma
Hollywood í kvikmyndahandritum sínum og
kvikmyndum þá var hún nútímakona í bestu
merkingu þess orðs. Hún var sjálfstæð, skemmti-
lega gagnrýnin, ákaflega orðheppin og vel skrif-
andi. Ritgerðasafn hennar I Feel Bad About My
Neck komst á metsölulista New York Times árið
2006 og annað ritgerðarsafn kom út árið 2010, I
Remember Nothing. Í þeim báðum fjallaði hún
meðal annars um veikindi og dauða og gaf í
skyn að sjálf ætti hún í glímu við sjúkdóm.
Sjálf sagði hún eitt sinn: „Umfram allt á
maður að vera hetja í eigin lífi, ekki fórn-
arlamb.“
’
Þótt Ephron leitaði aftur til
gullaldartíma Hollywood í
kvikmyndahandritum sín-
um og kvikmyndum þá var hún
nútímakona í bestu merkingu
þess orðs. Hún var sjálfstæð,
skemmtilega gagnrýnin, ákaflega
orðheppin og vel skrifandi.
Vegfarendum í
Changsha í Suður-
Kína var brugðið um
síðustu helgi þegar
þeir sáu hjólreiða-
mann með óvenju-
stóran böggul á
bögglaberaranum.
Hljóðreiðamaðurinn,
sem var á leið heim
úr hádegismat, hafði
fengið sér duglega í
aðra tána með matn-
um. Hann vildi ekki hætta á að missa öku-
skírteinið og ákvað því að keyra ekki vespuna
sína heim. Í stað þess batt hann vespuna á
bögglaberarann á reiðhjóli sínu og flutti hana
þannig heim. Þrátt fyrir góða tilraun slapp hjól-
reiðamaðurinn þó ekki alveg með skrekkinn
því hann braut lög um óvarkára hjólamennsku.
Vespa á bögglabera
Vespan á böggla-
beraranum.
Styrktarsjóðurinn National Trust í Bretlandi
setti nýlega nýtt símaforrit á markað. Sjóð-
urinn, sem vinnur að því að vernda sögu-
lega atburði og staði, hefur fundið leið til
þess að halda anda rauða hverfisins í Lond-
on lifandi. Rauða hverfið er þekkt fyrir
glæpi, vændi og villt partí. Forritið, sem
hlaða má niður á snjallsíma, leiðir gesti um
hverfið og segir á ferðalaginu villta sögu
hverfisins. Með þessu vonast sjóðurinn til
þess að ná athygli yngri kynslóðanna og
kveikja þannig áhuga á sögulegum atburð-
um og stöðum.
Rauðahverfið
lifnar við
Rauða hverfið í Lundúnum.
Skáldsagan Heartburn varð að góðri kvikmynd með
stórleikurum sem sýndu sínar bestu hliðar.
Nora Ephron lést á dögunum, 71 árs.
AFP
Meg Ryan var leikkona sem Ephron vann nokkrum sinnum með, þar á meðal í myndinni You’ve Got Mail.