Morgunblaðið - 02.11.2012, Blaðsíða 26

BAKSVIÐ
Björn Jóhann Björnsson
bjb@mbl.is
S
krifað hefur verið undir
viljayfirlýsingu um að
kanna möguleika á lagn-
ingu sæstrengs til að
flytja raforku frá Íslandi
til Færeyja, eða rafstrengs. Fyrir
fimm árum var unnin skýrsla af jarð-
fræðistofnun Færeyja, Jarðfeingi, í
samvinnu við Orkustofnun, um mögu-
leika þess að leggja streng á milli
landanna. Helsta niðurstaða þeirrar
úttektar var að ekki væri grundvöllur
fyrir frekari vinnu af þessu tagi þar
sem strengurinn gæti ekki staðið
undir sér fjárhagslega. Hins vegar
voru ekki taldar lagalegar eða tækni-
legar hindranir fyrir slíkri fram-
kvæmd. Sömu aðilar eiga nú að end-
urmeta stöðuna.
Því er eðlilegt að spyrja hvað
hefur breyst frá 2007, er eitthvað
hagkvæmara núna að leggja svona
streng? Erlendir ráðgjafar á borð við
McKinsey benda á í nýrri skýrslu
sinni að Ísland hafi mikla möguleika á
sölu raforku til Evrópu. Í tilkynningu
um viljayfirlýsinguna er vísað til
tækniframfara í sæstrengsmálum og
aukinnar áherslu Færeyinga á notk-
un endurnýjanlegra orkugjafa.
60 milljarða kostnaður?
Guðni A. Jóhannesson orku-
málastjóri segir skýrsluna frá 2007
vissulega hafa skilið eftir sig mörg
spurningarmerki en síðan þá hafi
margt breyst, eins og mikla hækkun
á olíuverði. Um það bil 60% af allri
raforkuframleiðslu í Færeyjum, og
nær öll húshitun, byggjast á olíu. Í
skýrslunni var talið að kostnaður við
lagningu 450 km rafstrengs og upp-
setningu landtökustöðva og raflína
yrði í heild sinni 2,7 milljarðar
danskra króna, eða nærri 60 millj-
arðar króna.
Miðað var við að strengurinn
gæti flutt allt að 100 MW. Heildarraf-
orkuframleiðsla í Færeyjum var 280
GWst á síðasta ári, borið saman við
17 þúsund GWst á Íslandi. Fær-
eyingar áætla að raforkuþörfin árið
2050 verði komin í 900 GWst.
„Einn meginvandinn sem skýrsl-
an leiddi í ljós var að þróa þyrfti
markaðinn betur. Í sjálfri sér er já-
kvætt að koma orkunotkuninni yfir í
rafmagn en til þess þarf að ráðast í
miklar fjárfestingar. Síðan hefur olíu-
verð hækkað, þannig að skoða þarf
málið upp á nýtt í ljósi nýrra upplýs-
inga og og hugmynda um kapal.“
Spurður hvort Færeyjar séu
ekki of lítill markaður fyrir svona
stóra fjárfestingu segir orku-
málastjóri að markaðsaðstæður geti
vel breyst. Bendir hann á að farið sé
að leggja 70-80MW strengi um 300
km leið út á olíuleitarsvæði, líkt og
Norðmenn hafa gert. Nú séu Fær-
eyingar að bora eftir olíu og komi þeir
niður á nýtanlegar olíulindir gætu
forsendur gjörbreyst varðandi þessar
sæstrengshugmyndir. Guðni telur
það einnig koma til greina að vinna
þetta samfara hugmyndum um lagn-
ingu strengs til Bretlands en um
þetta séu skiptar skoðanir.
Landsvirkjun hefur verið að
skoða möguleika á rafstreng til Bret-
lands. Spurður hvort það geti ekki
leitt til hækkunar á raforkuverði hér
á landi segir Hörður Arnarson for-
stjóri þann þátt vera til skoðunar hjá
nefnd sem iðnaðarráðherra skipaði.
Stjórnvöld geti komið í veg fyrir það
að raforkuverð hækki, hafi þau áhuga
á því. Bendir Hörður á að í Noregi
hafi raforkuverð hækkað um aðeins
15%, þegar raforkukerfið þar tengd-
ist meginlandi Evrópu, miðað við
fjörurra ára meðaltal fyrir og eftir
tengingu. Á sama tíma hafi raf-
orkuverð hækkað alls staðar í heim-
inum.
Orkustofnun og Jarðfeingi
þurfa að skila af sér nýrri skýrslu í
árslok 2013 og þá kemur í ljós hvort
það borgar sig að leggja streng til
frænda vorra í Færeyjum.
Hefur eitthvað
breyst á fimm árum?
Sæstrengir tengdir Íslandi
Danice
Farice
Greenland
connect
GRÆNLAND
ÍSLAND NOREGUR
SKOTLAND
FÆREYJAR
Áform um
rafstrengi
26
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 2. NÓVEMBER 2012
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Breska kosn-ingakerfiðtryggir að
oftast fer einn
flokkur með stjórn
landins á hverju
kjörtímabili. Þannig
sópaði Tony Blair til sín þingsæt-
um og var með mikinn meirihluta
í neðri málstofu þingsins eftir
kosningar í maí 1997. Blair hafði
vissulega unnið mjög góðan sig-
ur og jók fylgið úr um 35 pró-
sentum í rúm 43 prósent. Hann
var sem sé fjarri því að hafa náð
hreinum meirihluta atkvæða. En
kosningakerfið færði honum hins
vegar 418 þingmenn af 659 eða
um 63 prósent þingsætanna fyrir
43 prósent atkvæðanna.
Þrátt fyrir óvinsældir Gord-
ons Browns tókst Íhalds-
flokknum ekki að tryggja sér
hreinan meirihluta þingsæta í
síðustu kosningum og myndaði
flokksleiðtoginn því samsteypu-
stjórn með Frjálslynda flokkn-
um. Það samkrull virðist ekki
vera blessunarríkt fyrir flokkana
og frjálslyndir virðast mjög
særðir. Í stjórnarmyndunar-
viðræðum fengu þeir þó sam-
þykkt loforð um að efnt yrði til
þjóðaratkvæðagreiðslu um hvort
Bretar vildu falla frá núverandi
kerfi þar sem meirihluti í hverju
kjördæmi fær sinn mann og önn-
ur atkvæði „falla dauð“ og taka í
staðinn upp kerfi hlutfallskosn-
inga. Í þjóðaratkvæðagreiðsl-
unni hafði hver maður eitt jafn-
gilt atkvæði.
Íhaldsflokkurinn og Verka-
mannaflokkurinn sneru bökum
saman um að verja núverandi
skipan og höfðu auðveldan sigur.
Þjóðin vildi áframhaldandi
„óréttlæti“ með hreinni kostum á
hverju kjörtímabili, fremur en að
ýta undir samsteypustjórnir og
þar með á stundum óeðlileg ítök
smáflokka í landstjórninni, eins
og Íslendingar þekkja vel til.
Auðvelt er að halda því fram
að þetta kerfi skapi viðvarandi
„lýðræðishalla“ en um leið er
auðveldara að réttlæta hann eftir
að hann hefur verið sérstaklega
staðfestur með lýðræðislegum
hætti í þjóðaratkvæðagreiðslu.
En lýðræðishallinn er víðar.
Fullyrða má að lagafrumvörp,
sem lögð eru fyrir íslenska þing-
ið með þeirri forskrift úr ráðu-
neyti að um „ees-mál“ sé að
ræða, fái ekki raunverulega laga-
setningarmeðferð, nema að
formi til. Slík mál eru fyrst lögð
fyrir ríkisstjórn og fara þar í
gegn umræðulítið og oftast um-
ræðulaust. Og það er ekki aðeins
að núverandi forsætisráðherra
lesi þau ekki fremur en önnur
frumvörp, það gerir enginn ráð-
herra annar. Raunar er gjarnan
sagt að slík lög virðist enginn
hafa lesið nema þýðandinn.
Hvernig stendur á þessu? Það
er örugglega einkum vegna þess
að allir þeir sem koma að málinu
vita að þeir geta ekki haft nein
áhrif á þessa laga-
setningu. En það al-
varlega er að hvergi
fer fram raunveru-
leg könnun á því
hvort lagasetningin
er hverju sinni óhjá-
kvæmileg nauðsyn vegna EES-
samningsins. Og nú þegar
„samningaviðræður“ standa yfir
um aðild að ESB hefur ástandið
versnað um allan helming.
Allir vita að engar raunveru-
legar samningaviðræður fara
fram. Óheiðarlegir stjórn-
málamenn og óheiðarlegir eða
meðvirkir embættismenn og svo-
kallaðir „samningamenn“ Ís-
lands lúta hverri kröfu embætt-
ismanna ESB um aðlögun og hún
er send í gegnum þingið á færi-
bandi þess undir þeirri forskrift
að „aðeins sé um ees-mál“ að
ræða. Meira að segja þingmenn
stjórnarandstöðunnar hafa ekki
skorist úr þessum ljóta leik.
Engin lýðræðisleg skoðun á sér
stað. Enginn veltir fyrir sér
hvort breytingarnar séu hollar
íslenskum hagsmunum.
Sjálfsagt hefur meirihluti nú-
verandi þingmanna enga burði
til að leggja sjálfstætt mat á
framangreinda hluti. En að auki
er við ofurefli að etja og til lítils
að lyfta litla fingri.
En svo aftur sé horft til Bret-
lands þá varð þar töluverður
þinglegur atburður í vikunni.
Samsteypustjórnin varð undir í
máli sem varðaði fjárframlög til
Evrópusambandsins. Forsætis-
ráðherrann hefur þóst góður að
orða það viðhorf að hann vilji
vera á móti því að útgjöld sam-
bandsins hækki á næstunni meir
en sem nemur hækkun verðbólg-
unnar á svæðinu. En útgjöld
ESB hafa þanist út á marg-
földum hraða hennar síðustu ár-
in. En mörgum þingmönnum,
þar á meðal „óþægum“ þing-
mönnum Íhaldsflokksins, þótti
betur fara á því að útgjöld ESB
hækkuðu minna en verðlag á
þeim tíma sem sambandið er sér-
staklega herskátt að herja á út-
gjöld í aðildarlöndunum.
Verkamannaflokkurinn, sem
hefur verið mjög hallur undir
ESB, en ekki þó beinlínis í bandi
þess eins og Frjálslyndi flokk-
urinn, sá sér leik á borði. Hann
studdi þá óþægu og ríkisstjórnin
varð undir í atkvæðagreiðslu í
fyrsta sinn á kjörtímabilinu. Það
þótti niðurlæging fyrir forsætis-
ráðherrann. En þá er bent á að
forsætisráðherrann sé alls ekki
bundinn af niðurstöðu þingsins í
þessu máli! Hann geti gegn vilja
breska þingsins samþykkt á leið-
togafundi að auka útgjöld ESB,
sem sendir stóran hluta þess
reiknings til breskra skattborg-
ara. Það er eitt dæmi af mörgum
um hvernig ESB-aðild hefur
smám saman plokkað fullveldi af
þjóðum, án þess að þær hafi gert
sér grein fyrir hvernig komið
væri.
Atburðir í breska
þinginu í vikunni
segja Íslendingum
sögu}
Lýðræðishalli
leynist víða
U
ndanfarið hafa fjölmargir séð sig
knúna til að útskýra á netinu í
myndum og máli hvers vegna
þeir þarfnist femínisma. Fyrir
áhugasama skal greint frá því að
um er að ræða átakið „Why I need feminism“
sem runnið er undan rifjum bandarískra há-
skólastúdenta og til þess ætlað að efna til um-
ræðu um hvað femínismi sé og hvaða hlutverki
hann gegni.
Nú eru síður en svo allir sammála um það.
Sínum augum lítur hver á silfrið og að auki eru,
rétt eins og í annarri hugmyndafræði, ýmsar
áherslur í femínisma.
Ég þarfnast femínisma af ýmsum ástæðum.
Vegna þess að samkvæmt þessari hug-
myndafræði er misrétti óhollt fyrir alla í sam-
félaginu, bæði karla og konur.
Femínismi bendir líka á að misrétti karla og kvenna er
ekkert náttúrulögmál, heldur mynstur sem vel er hægt að
lagfæra, sé vilji til þess.
Ég þarfnast femínisma vegna þess að einu sinni var full-
yrt að konum yrði hreinlega illt af því að hugsa. Það myndi
nefnilega leiða til óhóflega mikils blóðflæðis til heila á
kostnað mikilvægari líffæra á borð við móðurlífið. Konum
var því hollast að hugsa sem minnst, ef þær vildu ekki
hætta á að vera ófrjósamar. Þegar sannað þótti að þetta
væri hin argasta þvæla var nýrrar kenningar ekki lengi að
bíða. Hún var sú að heilar karla og kvenna væru gríð-
arlega ólíkir og það gerði það að verkum að konur væri
færari í að hugsa um marga hluti í einu, til
dæmis að hugsa um börn og bú. Þær gætu því
skúrað, bakað skúffuköku, skipt á barni og
þurrkað af, allt á sama tíma, öfugt við karlana
sem bara gætu hugsað um einn hlut í einu.
Þessi kenning er býsna lífseig og er oft notuð
til að útskýra allt mögulegt misrétti; þar á
meðal launamun kynjanna og ójafna verka-
skiptingu á heimilisstörfum.
Ég þarfnast femínisma vegna þess að kyn-
bundið ofbeldi er staðreynd.
Ég þarfnast femínisma vegna síendurtek-
inna fullyrðinga úr ýmsum áttum um að kyn
skipti ekki máli. Kyn skiptir nefnilega gríð-
arlega miklu máli. Allt frá fæðingu er fólk
meðhöndlað á mismunandi hátt eftir því af
hvoru kyninu það er.
Ég þarfnast femínisma vegna þess að bæði
stelpur og strákar tapa á hefðbundnum hugmyndum um
hlutverk kynjanna. Hugmyndum, sem meðal annars
stuðla að því að strákum gengur verr í skóla en stelpum og
unglingsstelpur hafa minna sjálfstraust en strákar á sama
aldri.
Ég þarfnast femínisma vegna þess að enn heyrast skila-
boðin „Ekki láta nauðga þér“ oftar en „Ekki nauðga“.
Ég þarfnast femínisma vegna þess að þetta er eina hug-
myndafræðin sem mér er kunnugt um sem leggur áherslu
á að við myndum öll græða á því ef jafnrétti ríkti í heim-
inum.
Bæði karlar og konur. annalilja@mbl.is
Þess vegna þarfnast ég femínisma
Pistill
Anna Lilja
Þórisdóttir
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
Lagning rafstrengs frá Íslandi til
Evrópu hefur í þónokkurn tíma
verið talin tæknilega framkvæm-
anleg en fyrst nýlega talin fjár-
hagslega hagkvæm, að því er
sameiginleg athugun Landsvirkj-
unar og Landsnets leiddi í ljós
árin 2009 og 2010.
Hörður Arnarson, forstjóri
Landsvirkjunar, segir þessa
vinnu ennþá í gangi og áætlanir
miðast við að hagkvæmniat-
hugun verði lokið árið 2015.
Spurður um rafstreng til Fær-
eyja segir Hörður áhugavert að
skoða þann möguleika, en það
yrði algjörlega sjálfstætt verk-
efni. Ör þróun hafi orðið í lagn-
ingu svonefndra léttstrengja,
sem myndu henta
Færeyingum betur
þar sem orkuþörfin
er ekki svo mikil.
Telur Hörður ekki
þörf á sérstakri
virkjun til að
útvega Fær-
eyingum
raforku.
Mætti skoða
sjálfstætt
LANDSVIRKJUN UM
RAFSTRENG TIL FÆREYJA
Hörður
Arnarson