Morgunblaðið - 02.11.2012, Blaðsíða 14

VIÐTAL
Helgi Bjarnason
helgi@mbl.is
„Tófan hefur breytt hegðan sinni og
lífsháttum á seinni árum og þetta er
ekki lengur lágfóta. Við höldum því
fram sumir að við séum ekki lengur
með þessa þjóðlegu íslensku tófu,
hún sé orðin menguð af innfluttum
dýrum,“ segir Zófonías F. Þorvalds-
son, bóndi á Læk í Dýrafirði. Hann
og Valdimar Gíslason, bóndi á Mýr-
um, skipuleggja sólarhringsvakt
gegn tófunni og öðrum vargi á við-
kvæmasta tíma æðarvarpsins.
Heimildarkvikmynd sem gerð var
um baráttu þeirra við refinn hefur
farið víða.
„Þegar þú ert með skólaverkefni
er ekki víst að það nái út fyrir prófið.
Ég vissi því ekki hvað ég var að fara
út í,“ segir Haukur Sigurðsson um
heimildarkvikmyndina Skolliales
sem er hluti af meistaranámi hans í
mannfræði við Háskólann í Tromsø.
Hún hefur fengið óvænta athygli er-
lendis.
Æðarbændurnir og þeirra lið
kalla sig herráðið. Það vakir yfir æð-
arvarpinu tæpa tvo mánuði á ári til
að verja það fyrir refnum og gengur
þá á ýmsu. Zófanías segir að fjórir til
fimm séu á vakt á hverri nóttu og ef
það komi sérlega erfiður refur geti
þurft að fjölga um annað eins. „Þetta
er orðið miklu meira mál en var áður
fyrr, á meðan refnum var haldið í
skefjum. Maður sá kannski tófu
þriðja hverju nótt, ekki þrjár á nóttu
eins og nú,“ segir Zófanías. Þá segir
hann að menn séu heldur ekki óhult-
ir um hábjartan daginn, í hitteðfyrra
hafi til dæmis komið bæði hádeg-
ismóri og hádegismóra. Það sé
breyting frá því sem áður var.
Skylda að koma með vísu
Þrátt fyrir þessa öflugu vakt her-
ráðsins gerist það allt of oft að tóf-
unni takist að lauma sér inn í æðar-
varpið, sérstaklega nái hún að naga
úr jaðrinum á Mýrum.
„Þetta eru hugrenningar um ref-
inn og baráttu bændanna við hann,
hefðir þeirra og siði sem oft eru í
skrítari kantinum,“ segir Haukur
um myndina. Nefnir hann að eftir
hverja næturvakt þurfi vaktmað-
urinn að skila af sér einni vísu á
herráðsfundi klukkan sex um morg-
uninn. Ef refur hafi verið skotinn á
svokölluðu smjörkökusvæði sé heit
smjörkaka með morgunkaffinu, ann-
ars ekki.
Haukur er að ljúka meistaranámi
í sjónrænni mannfræði við Háskól-
ann í Tromsø í Noregi. Heimildar-
myndin gildir sem helmingur af
lokaverkefni og ritgerðin sem hann
skilaði í vikunni gildir jafnmikið.
Myndina sýndi Haukur einu sinni
í heimabæ sínum, Ísafirði, sl. sumar.
Þangað komu æðarbændurnir úr
Dýrafirði og fleira fólk, raunar um
140 gestir sem kom honum mjög á
óvart. Zófonías var meðal bíógesta
og leist vel á. „Ég held að þetta hafi
lukkast vel hjá honum.“
Myndin hefur vakið áhuga víðar.
Haukur fór með hana á kvikmynda-
hátíðir í Sviss og Rúmeníu fyrr í
þessum mánuði og hefur verið boðið
að fara á hátíð í Murmansk í nóv-
ember.
Haukur segir að æðarbændurnir
séu skemmtilegir persónuleikar og
það haldi myndinni uppi. Þá nefnir
hann til skýringar á áhuga útlend-
inga að æðarræktin sé séríslenskt
fyrirbæri. Fuglinn sé frjáls og gefi af
sér dúninn en fólk sé vanara því að
sofa með sængur og kodda með
fjöðrum sem plokkaðar séu af stríð-
öldum gæsum. „Myndin sýnir þetta
samband á milli æðarfuglsins, mann-
anna og refanna,“ segir Haukur.
„Ætli það sé ekki að gera fleiri
myndir, það væri ekki leiðinlegt,“
segir Haukur þegar hann er spurður
um áhugamálin að námi loknu.
Herráð vaktar æðarvarpið
Herráðsfundur Þeir fá sér kaffisopa og gefa skýrslu eftir annasama nótt, Jón Gíslason frá Mýrum, Zófonías F.
Þorvaldsson, bóndi á Læk, og Valdimar Gíslason, bóndi á Mýrum. Erfitt er að verja æðarvarpið fyrir tófunni.
 Heimildarkvikmynd um baráttu æðarbænda í Dýrafirði við refinn fer víða
 Skylda að koma með vísu á morgunfund í herráðinu og smjörköku þegar við á
Morgunblaðið/Halldór Sveinbjörnsson
Mannfræði Haukur Sigurðsson er
að ljúka meistaranámi.
14 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 2. NÓVEMBER 2012
Guðrún Erlings-
dóttir varaþing-
maður og heilsu-
meistaranemi
býður sig fram í
2.-3. sæti í rafrænu
flokksvali Sam-
fylkingarinnar
sem fram fer í Suðurkjördæmi 16.-
17. nóvember nk.
Guðrún er búsett í Vest-
mannaeyjum og hefur helgað
verkalýðsbaráttunni starfskrafta
sína og verið virk í sveitarstjórnar-
og félagsmálum.
Hún tók sæti sem varaþingmaður
á Alþingi í október 2009. Þá er hún
stjórnarformaður Viðlagatrygg-
ingar Íslands, ásamt setu í fleiri
nefndum.
Guðrún leggur m.a. áherslu á
réttlátt þjóðfélag þar sem raun-
verulegur jöfnuður ríkir. Einnig
leggur hún áherslu á að hlúð sé að
matarkistu og fyrirtækjum Suður-
kjördæmis til sjávar og sveita, segir
í tilkynningu.
Býður sig fram í 2-3.
sæti í flokksvali
Willum Þór Þórs-
son, framhalds- og
háskólakennari,
gefur kost á sér í
1. sæti á framboðs-
lista Framsóknar-
flokksins í Suð-
vesturkjördæmi
vegna alþingiskosninga nú í vor.
Helstu áherslumál Willums eru þau
sem snerta fjölskylduna og skulda-
vanda heimilanna, atvinnumál,
mennta- og íþróttamál.
Willum Þór er menntaður rekstr-
arhagfræðingur auk þess að vera
með kennsluréttindi frá HÍ. Hann
hefur starfað við kennslu í MK og
HR síðustu ár ásamt því að vera
þjálfari í knattspyrnu. Willum er
gamalgróinn Kópavogsbúi og hef-
ur verið á lista Framsóknarflokks-
ins við bæjarstjórnarkosningar í
Kópavogi auk þess sem hann sat
um tíma í stjórn Sparisjóðs Kópa-
vogs.
Eiginkona Willums er Ása Brynj-
ólfsdóttir lyfjafræðingur og eiga
þau fimm börn.
Býður sig fram í 1.
sæti hjá Framsókn
Hæstiréttur gagnrýnir harðlega
vinnubrögð Landsbankans þegar
bankinn veitti árið 2007 starfsmanni
sínum lán til íbúðarkaupa. Í greiðslu-
mati sem lagt var til grundvallar lán-
tökunni kom fram að greiðslugeta
mannsins var þannig að hann myndi
ekki geta efnt skuldbindingar sínar.
Til tryggingar láninu fékk maður-
inn lánsveð hjá tengdaforeldrum sín-
um. Komst Hæstiréttur að þeirri
niðurstöðu að veðheimildin skuli tak-
markast við 6,5 milljónir, en ekki 13
milljónir eins og Landsbankinn
gerði kröfu um. Tengdaforeldrarnir
kröfðust þess hins vegar að veðheim-
ildin yrði ógilt.
Tók 49 milljóna króna lán
Þegar lánið var veitt var maðurinn
starfsmaður Landsbankans, en hann
starfaði sem gjaldeyrismiðlari á
verðbréfasviði. Maðurinn tók erlent
lán til 20 ára upp á 35,6 milljónir og
einnig annað lán upp á 13 milljónir til
fimm ára, en það lán var kúlulán sem
greiða átti með einni afborgun. Lán-
in voru öll í erlendri mynt.
Tengdaforeldrar mannsins undir-
rituðu skjöl um lánsveð en þau upp-
lýstu í skýrslum fyrir dómi að það
hefðu þau gert án þess að lesa skjölin
eða kynna sér sérstaklega efni
þeirra að öðru leyti en því að þau
hefðu séð ritað á „niðurstöður fast-
eignalánamats“ orðin: „Fjármögnun
telst takast“. Þau hafi treyst bank-
anum og talið efni skjalanna rétt og í
samræmi við staðreyndir.
Fram kemur í dómi Hæstaréttar
að þrátt fyrir að í skjali, sem bar yfir-
skriftina: „Niðurstöður fasteigna-
lánamats“, segi að fjármögnun hafi
tekist segi þar jafnframt að áætluð
greiðslugeta að teknu tilliti til skulda
sé neikvæð um 91.693 krónur á mán-
uði. Jafnframt segir í texta með
skjalinu: „Ef áætluð greiðslugeta að
teknu tilliti til skulda er neikvæð (-)
merkir það að greiðandi getur ekki
efnt fjárskuldbindingar sínar.“ Þrátt
fyrir þetta var lánið veitt.
Fékk lán þótt
hann stæðist ekki
greiðslumat