Morgunblaðið - 02.11.2012, Blaðsíða 27

27
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 2. NÓVEMBER 2012
Bangsadagur Börn á heimleið eftir einkar ánægjulegan dag í Vogaskóla þegar þau fengu að koma þangað með eftirlætis bangsann sinn. Sum mættu í náttfötum til að hafa það aldeilis huggulegt.
Golli
Hún mamma mín varð 90
ára á dögunum. Hún er búin
að vinna vel alla sína ævi,
sem fóstra, ljósmóðir og við
hjúkrun aldraðra, allt fram á
áttræðisaldur. Hún varð
ekkja fyrir 15 árum og hefur
búið ein síðan.
Þegar heilsan fór að gefa
sig vildi hún ekki þiggja
hjálp frá því opinbera, fannst
það óþarfi og reyndi í
lengstu lög að sjá um sig
sjálf með hjálp fjölskyldunnar. Fyrir um
það bil tveimur árum var komið að því að
það gekk ekki lengur upp. Þá hófst bar-
áttan við kerfið.
Aftur og aftur var sótt um vistunarmat,
án árangurs. Svörin voru á þá leið að „hún
gæti verið heima með hjálp heimaþjón-
ustu“, nú eða okkur var sagt að „reyna
önnur úrræði“. Því er mér spurn hvor það
sé virkilega viðmiðið í velferðarkerfinu að
fólk, sem varla kemst á klósett, getur ekki
þrifið sig og á í vandræðum með að mat-
ast, sé fært um að vera eitt heima?
Í mars á þessu ári hrasaði mamma
heima og var send á bráðamóttöku. Hún
reyndist sem sem betur fer ómeidd og
fékk loks framgang í kerfinu. Fyrst og
fremst vegna þess að við þekktum hlut-
aðeigandi lækni, sem lagði okkur lið, því
án hans hefði hún örugglega verið send
heim aftur.
Síðan í vor hefur mamma fengið að
prufa a.m.k. 10-15 rúm í boði velferð-
arkerfisins. Fyrst á Borgarspítalanum,
síðan á mismunandi stofum og hæðum á
Landakoti og nú síðast á Eir.
Þegar hún komst á Landakot fékk hún
loks vistunarmat. Til að tryggja að hún
fengi endanlega einhversstaðar inni þá
gáfu viðkomandi starfsmenn á Landakoti
henni þá umsögn á hún væri alzheim-
ersjúklingur á versta stigi. Í því felst m.a.
að sjúklingarnir eru lokaðir inni. Þar sem
það mat var ekki rétt þurfti ég að fara á
fund vistunarmatatsnefndar til að fá það
leiðrétt. Mamma er bara gömul og kölkuð
kona, róleg og ánægð með flest sem að
henni er rétt.
Eftir vistina á Landakoti
fékk hún loks inni á Eir, fyrst
í biðplássi, en er nú komin í
það sem á að vera hennar
framtíðarheimili. Það er í
þröngu og allt of litlu tveggja
manna herbergi sem hún
deilir með konu sem er erfið í
sambúð. Sú þolir til að
mynda ekki ef mamma er
með ljós hjá sér eftir kvöld-
matinn eða vill hlusta á út-
varpið. Mamma er með einn
stól og lítið borð hjá sér, enda
tekur dót konunnar sem fyrir
var mest af því litla plássi sem er í her-
berginu. Þeir sem koma í heimsókn til að
sinna hinni konunni í herberginu, ganga
nærri því yfir mömmu.
Frá upphafi var ljóst að hún vildi fá að
vera í einsmannsherbergi, enda erfitt fyrir
hvern sem er að deila herbergi með
vandalausum til frambúðar og eiga þar sitt
heimili. Ósk hennar hefur verið virt að
vettugi, því mestallan þann tíma sem hún
hefur verið á stofnunum hefur hún verið í
þriggja manna herbergjum.
Er þetta það sem við viljum fyrir for-
eldra okkar? Nei – svo sannarlega ekki.
Og til að bíta höfuðið af skömminni er
viðkomandi rukkaður fyrir þessa þjónustu
um öll sín eftirlaun að undanskildum
65.000 krónum sem Tryggingastofnun út-
hlutar fólki náðarsamlegast í vasapening.
Ekki er gerður greinamunur á því hvort
einstaklingurinn borgar fyrir pínulítið
herbergi sem hann þarf að deila með öðr-
um eða fyrir stórt einsmannsherbergi á
nýju hjúkrunarheimili.
Ég vil samt taka fram að fólkið sem
vinnur á þessum stofnunum er að gera sitt
besta.
Vonandi þurfa þínir foreldrar ekki að
ganga í gegnum þetta.
Virðingarfyllst.
Eftir Þórhildi Hinriksd.
Sigurjónsson
» Lítil saga um gamla
konu í íslenska vel-
ferðarkerfinu.
Þórhildur Hinriksdóttir
Sigurjónsson
Höfundur rekur ferðaþjónustu.
Opið bréf til velferð-
arráðherra Íslands
Áhrif vaxta við
að færa peninga til
í þjóðfélaginu eru
meiri en flesta
grunar.
Það er þekkt að
ef einhver stofnun
gæti haldið pen-
ingum í til dæmis
3,5% raunávöxtun í
nokkur hundruð ár,
eignaðist viðkom-
andi stofnun öll
verðmæti heimsins. Sú hug-
mynd að ætla að fjármagna líf-
eyrissjóðina með 3,5% vöxtum
og vísitölubindingu voru mis-
tök. Þessi ákvörðun hefur pínt
upp vexti í landinu og komið í
veg fyrir eðlilega uppstokkun
lána.
Lán frá Íbúðalánasjóði
hækkar um meira en helming
við undirskrift.
Þegar lántakandinn skrifar
upp á lán hjá húsnæðisstjórn
til 40 ára með 4,7% raunvöxt-
um er lántakandinn, óháð verð-
bólgu og vísitölum, að skuld-
binda sig til að borga 2,2
milljónir fyrir 1 milljónar
króna lán sem er meira en
helmingi meira en viðkomandi
fékk lánað (reiknivél Íbúða-
lánasjóðs). Það væri því eðli-
legast að sú upphæð sem við-
komandi skuldar í raun eftir
undirskrift, þ.e.a.s. 2,2 millj-
ónir kæmi fram á skuldarvið-
urkenningunni. Ef láns-
fjárhæðin hefur verið 80% af
íbúðarverðinu er ljóst strax við
undirskrift að veðið dugar að-
eins fyrir hluta skuldarinar þó
aðhúsnæðið haldi verðgildi
sínu.
Þar fyrir utan er það vísi-
tölutryggingin. Sá heimur að
lánskjaravísitala, laun og hús-
næðisverð hækki í takt hefur
hafði. Eru þessir rándýru líf-
eyrissjóðir eða stjórnvöld að
mylja undir gamla fólkið í dag?
Þegar upp er staðið er það
framlegð þjóðfélagsins, hæfni
þess til að sjá þeim sem ekki
vinna fyrir framfærslu, það
sem skiptir máli, ekki tölur á
blaði.
Áföll geta verið að manna-
völdum eins og hrunið 2008.
Hér verða líka hrun sem góð
efnahagsstjórn getur ekki
komið í veg fyrir. Í þjóðfélagi
eins og okkar, með viðvarandi
vonda efnahagsstjórn og mikl-
ar náttúrulegar sveiflur, er
glapræði að koma í veg fyrir
að innbyggður búnaður hag-
kerfisins, verðbólgan/
öryggislokinn virki.
Við eigum að hætta að pína
unga fólkið til að borga ok-
urvexti ofan á verðtryggð lán.
Best væri að taka upp gegn-
umstreymislífeyrissjóði. Banna
vísitölubindingu og láta verð-
bólguna jafna hagstærðir, þar
á meðal hengjuna. Verkalýðs-
hreyfingin gæti þá hætt að
verja okurvexti og vísitölu og
snúið sér að því að verja kaup-
ið. Í framhaldi gætum við
reynt að taka upp öðruvísi og
betri hagstjórn sem lágmark-
aði þörf fyrir verðbólgu.
ekki verið til og
verður ekki.
Undanfarið hef-
ur lánskjara-
vísitalan hækkað
meira en laun og
húsnæðisverð
lækkað að raun-
virði. Þetta gerir
þessi rándýru
húsnæðislán
óbærileg fyrir
marga.
Ef lánið yrði
fært niður um
55% á þeim degi
sem skrifað væri undir það
fengi lánveitandinn, þ.e.a.s.
Íbúðalánasjóður, engu að síður
allt sitt. Niðurfærslan væri
bara vaxtalækkun. 100% nið-
urfelling eftir 19 ára greiðslur
af 40 ára láni væri líka ein-
göngu vaxtalækkun.
Það er dapurlegt að heyra
stjórnmálamenn lýsa því yfir
að séreign sé ekki lengur raun-
hæfur kostur fyrir meginþorra
fólks. Eins og leiguverð hljóti
ekki líka að endurspegla vexti
og vísitölutryggingu.
Ein rökin fyrir núverandi
kerfi eru að hér áður var öllu
sparifénu stolið af gamla fólk-
inu.
En var öllu stolið af gamla
fólkinu?
Efnahagsstjórnun hefur ver-
ið afleit frá því að lýðveldið var
stofnað. Annað af tveimur
stuttum þokkalegum tímabil-
um var viðreisnarstjórnar-
tímabilið. Á meðan hún var við
völd hrundi síldarstofninn. Þá
var engin vísitala. Peningarnir
töpuðu verðgildi sínu, verð-
bólgan virkaði eins og örygg-
isloki sem jafnaði stærðir í
þjóðfélaginu. Eftir stóð þjóð-
félag sem á ótrúlega skömm-
um tíma náði að rífa sig af
stað. Þjóðfélag sem sá gömlu
fólki farborða eins og verið
Eftir Gunnar
Einarsson » Lán frá Íbúða-
lánasjóði hækka
um meira en helm-
ing við undirskrift.
55% afsláttur af 40
ára láni við undir-
skrift væri ekki eft-
irgjöf heldur vaxta-
lækkun.
Gunnar
Einarsson
Höfundur er bóndi á
Daðastöðum í Núpasveit.
Hugleiðingar
um vexti og vísitölu