Morgunblaðið - Sunnudagur - 06.01.2013, Blaðsíða 54

54 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 6.1. 2013
Menning
Það var gaman að lifa,“ segir Ólafur Ásgeir Stein-þórsson um heim uppvaxtaráranna við Breiðafjörð. Ínýrri endurminningabók, Urðarmána, skrifar Ólafur
um æskuár sín í Bjarneyjum síðustu árin sem eyjarnar voru
í byggð. Þaðan fluttist fjölskyldan til Flateyjar og lýsir Ólaf-
ur leik og starfi í þeirri töfraveröld, en í lokahluta bók-
arinnar lýsir hann mannlífi í Stykkishólmi þegar hann var að
komast á fullorðinsár.
„Ég vildi koma á blað upplýsingum um það hvernig þetta
líf var; það er rétt handan við hornið en samt svo gjörólíkt
því sem fólk þekkir í dag,“ segir Ólafur um minningar sínar.
Líf fjölskyldunnar í Bjarneyjum var fjarri þeim lífsþæg-
indum sem Íslendingar búa almennt við í dag.
„Ég held að enginn myndi standast að takast á við slíkt líf
í dag,“ segir hann. „Í sjálfu sér slapp ég við allt sem kallast
erfiðleikar, mig skorti aldrei neitt. Ég var áhorfandi að lífs-
baráttunni sem yngstur af mínum systkinum. Þetta var líf
eins og það hafði verið um aldir, fyrir utan að vélar voru
komnar í bátana, en þarna var þessu að ljúka. Það þurfti að
sinna fénu, sækja hey út og suður, allar lífsnauðsynjar varð
að sækja um sjávarveg. Sjórinn var gjöfull, hann gaf og tók.
Við bæjardyrnar voru fiskur, fugl og selur. Af þessu lifði
fólkið.“ Í Breiðafirðinum var dauðinn sínálægur. „Langa-
langafi minn, langafi og afi minn drukknuðu allir, og tvö
systkini pabba. Ekki var lengra en það í mannskaðann,“ seg-
ir Ólafur. „Menn voru alltaf í baráttu við að komast lífs af.“
Fjölskyldan flutti síðan til Flateyjar, sem var helsti
byggðakjarni Breiðafjarðar. „Flatey var þá miðstöð versl-
unar og menningar og hafði verið um aldir. Þó var farið að
fækka þar. Eigi að síður var þar iðandi mannlíf þegar við
fluttum og uppgangstímar, fjórar verslanir og sælgætisilm-
inn lagði út um dyrnar á þeim öllum! Flatey var miðstöð
fyrir Breiðafjarðarbyggðir og Barðaströnd alla, sem þá var
öll byggð en er nú nánast öll í eyði. Það var mikil upplifun
fyrir strák sem mig að koma inn í þetta umhverfi á áttunda
ári. Þarna var fjölmenni og skemmtilegt mannlíf. Flatey er
með þeim ósköpum gerð, að hún sleppir aldrei tökum sínum
á þeim sem hafa átt heima þar.
Þar eignaðist ég félaga og vini sem léku sér saman og
lentu í ævintýrum, og svo var það Flateyjarskóli – ég vil
kalla hann Flateyjar-Háskóla. Kennslan var með eindæmum
góð og ég held að við höfum lært meira á tiltölulega skömm-
um tíma en skólar kenna börnum í dag. Þarna voru kenn-
arar sem kenndu af metnaði og hugsjón en ekki bara af
skyldu.“
Í dag er mannlífið við Breiðafjörð gjörbreytt. „Það liggur í
augum uppi að þessar jarðir buðu ekki upp á landbúnað eins
og við þekkjum hann í dag,“ segir Ólafur. „Þetta voru kot-
býli þar sem fólk hafði lifað og dáið á sömu grastorfunni og
hafði varla komið út fyrir hreppsmörkin, nema kannski til
Flateyjar. Þannig var lífið á þessu svæði.“
Ólafur segist haldinn „Flateyjarsýki“ og fer á hverju
sumri út í Flatey. Síðast kom hann í Bjarnaeyjar árið 1995.
Þegar hann var fimmtán ára flutti fjölskyldan til Stykkis-
hólms úr Flatey. „Stykkishólmur var höfuðborgin við fjörð-
inn,“ segir hann. „Þá var ég orðinn unglingur og fór að taka
þátt í atvinnulífinu en ekki síður skemmtanalífinu því margt
var í boði: bíó, sjoppur, dansleikir og mikið tónlistarlíf.
Hólmarar áttu danshljómsveitir sem höfðu heillað mig síðan
ég stalst á ball í Flatey.“ Ólafur varð sjálfur hljóðfæraleik-
ari, í lúðrasveit og ballhljómsveitum. „Ég naut þessara ára,“
segir hann. „Ef maður var ekki að spila á balli, sem flestar
helgar fóru í, þá fór maður samt á ball. Sveitirnar voru mor-
andi af ungu fólki sem vann mikið en vildi líka fá að
skemmta sér. Á þessum árum um 1960 var dansgleðin
ríkjandi. Meðan vinnu var að hafa, þegar fiskur barst að
landi, þá var unnið myrkranna á milli, og síðan var bara að
skemmta sér. Já, það var gaman að lifa,“ segir Ólafur.
Vigfús Stefánsson, bóndi í Flatey og frændi Ólafs, spýtir selskinn.
ENDURMINNINGAR ÓLAFS ÁSGEIRS STEINÞÓRSSONAR FRÁ BREIÐAFIRÐI
Líf eins og hafði verið um aldir
„ÉG VAR ÁHORFANDI AÐ LÍFSBARÁTTUNNI,“ SEGIR ÓLAFUR ÁSGEIR STEINÞÓRSSON UM ÆSKUÁR SÍN Í BJARNEYJUM Á BREIÐAFIRÐI.
Í ENDURMINNINGABÓKINNI URÐARMÁNA SKRIFAR HANN UM LÍFIÐ ÞAR OG Í FLATEY, OG UM FJÖRLEG UNGLINGSÁRIN Í STYKKISHÓLMI.
Einar Falur Ingólfsson efi@mbl.is
„Meðan vinnu var að hafa, þegar fiskur barst að landi, þá var
unnið myrkranna á milli, og síðan var bara að skemmta sér,“
segir Ólafur Ásgeir um árin í Stykkishólmi.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Heyflutningar í Breiðafirði. „Það þurfti að sinna fénu, sækja hey út og suður, allar lífsnauðsynjar varð að sækja um sjávarveg.“
Byggðin í Flatey. „… fjórar verslanir og sælgætisilminn lagði út um dyrnar á þeim öllum.“ Ull þvegin við hlóðaeld í Bjarneyjum en þar ólst Ólafur upp til sjö ára aldurs.