Morgunblaðið - Sunnudagur - 28.04.2013, Blaðsíða 6

HEIMURINN
FRAKKLAND
PARÍS Franska þingið samþykkti á þriðjudag að lögleiða hjóna-
bönd samkynhneigðra. Reiðir mótmælendur höfðu mótmælt
frumvarpinu kröftuglega svo mánuðum skipti. Frakkland er 14.
landið sem leyfir hjónabönd samkynhneigðra.Andstæðingar
laganna lýstu yfir að þeir myndu reyna að fá þau dæmd ógild á
grundvelli stjórnarskrárinnar og skoruðu á Francois Hollande
forseta að undirrita þau ekki. Hollande bað þá að láta gott heita.
BANDARÍKIN
BOSTON DzhokharTsarnaev,
annar bræðranna,
sem sprengdu tvær
sprengjur í Boston þeg-
ar maraþonhlaupið fór
þar fram fyrir tæpum
tveimur vikum, sagði
í yfirheyrslu að þeir
hefðu ætlað að gera annað sprengjutil-
ræði á Times-torgi í NewYork. Dsokar
Tsarnaev fannst í Watertown, sem liggur
að Boston, eftir mikla leit. Bróðir hans,
Tamerlan, lét lífið af sárum sínum.
BANGLADESH
DHAKA Fataverksmiðja hrundi í bæ
skammt frá Dhaka, höfuð-
borg Bangladesh, með þeim
afleiðingum að rúmlega 300
manns létu lífið. Rúmlega
600 manns slösuðust.
Mörg hundruð manns var
saknað. Stjórnvöld sögðu
að verksmiðjan hefði verið
illa smíðuð og bygginga-
reglugerðir brotnar. Óttast er að fleiri hafi
látið lífið og þetta gæti verið mannskæðasta
iðnaðarslys í Suður-Asíu í 30 ár.
MALÍ
BAMAKO Öryggisráð Sameinuðu þjóðanna samþykkti
samhljóða ályktun um að mynda friðargæslusveit undir merkjum
stofnunarinnar til starfa í Malí. 12.600 manns eiga að vera í
sveitinni, þar á meðal 6.000 hermenn fráVestur-Afríku, sem
eru fyrir í landinu. Ályktunin kom frá Frökkum, sem í janúar
sendu hersveitir til landsins til að hrekja íslamska vígamenn frá
eyðimerkursvæðum í norðurhluta landsins.
Uppgötvun Watson og Crick
um uppbyggingu DNA olli
straumhvörfum. Iðnbyltingin
sem nú á sér stað á grundvelli
líftækninnar byggist á þessari
formföstu uppbyggingu.
Vísindamenn eru ekki leng-
ur bundnir af takmörkuðum
möguleikum æxlunar þegar
hægt er að fara beint í erfða-
efnið.
Möguleikarnir á að eiga við
erfðaefnið eru lykilþáttur nán-
ast allra lífvísinda og grund-
völlur margvíslegra
framfara í skilningi
okkar á forsendum
lífs og hvernig
sjúkdómar virka.
Þróunin er hröð
og sér engan veg-
inn fyrir endann á
henni.
Þ
að er ekki oft sem tíma-
mót verða í vísindum,
en uppgötvun James
Watson og Francis
Crick á uppbyggingu
erfðaefnisins er sennilega ein sú
merkasta í vísindum á liðinni öld. Í
vikunni voru 60 ár liðin frá því að
grein þeirra um gormlögun DNA
birtist í tímaritinu Nature. „Þann
dag breyttist skilningur okkar á líf-
inu til frambúðar og skeið nútímans
hófst í líffræði,“ skrifar Adam Rut-
herford í grein í The Guardian á 60
ára afmælinu, 25. apríl.
Hinn tvöfaldi gormur
Crick og Watson lýstu kjarnsýrun-
um sem tvöföldum gormi (helix).
„Byggingarefni DNA-sameinda eru
svonefnd kirni sem sett eru saman
úr sykrunni deoxyríbósa, fosfati og
niturbasa,“ skrifar Guðmundur
Eggertsson, prófessor emeritus á
vísindavef Háskóla Íslands. „Nit-
urbasar kirna eru ferns konar,
adenín (A), gúanín (G), cýtósín (C)
og týmín (T). Við nýmyndun DNA
sameinda tengist fosfathópur kirnis
við sykru þess næsta á undan.
Þannig myndast keðja þar sem
sykra skiptist á við fosfat en nit-
urbasarnir ganga til hliðar útfrá
sykrunum.“
A parast aðeins við T og C aðeins
við G þannig að verði hinn tvöfaldi
gormur tekinn í sundur um þrepin
sem sameina hann varðveitast upp-
lýsingarnar sem þarf til að fylla í
skarðið eða til að búa til tvö eins
mólekúl.
DNA er kóði, sem notaður er til
að geyma líffræðilegar upplýsingar.
Rutherford lýsir því í grein sinni
hvernig þessi kóði var kerfisbundið
leystur á sjöunda áratugnum og þá
hafi komið í ljós hvað lífið er í föst-
um skorðum eða „stórkostlega
íhaldssamt“ eins og hann orðar það.
„Ef DNA er stafróf eru amínósýru-
rnar orðin, sem stöfuð eru með því,“
skrifar hann. „Og þó eru aðeins 20
amínósýrur kóðaðar af DNA í öllum
lífsformum. Sama stafrófið, sama
kóðunin, sama orðasafnið er notað
hvort heldur er í bakteríum eða
steypireyðum, sólblómi eða svepp.“
Crick var Breti. Hann fæddist
skammt frá Northampton 1916 og
nam eðlisfræði við University Col-
lege í London. Í síðari heimsstyrjöld
starfaði hann við að þróa sprengjur.
Hann færði sig úr eðlisfræði í
líffræði og fór til starfa við
Cambridge-háskóla 1947.
Árið 1951 kom
bandarískur há-
skólanemi, James Wat-
son, til Cambridge og
þeir hófu að vinna sam-
an. Watson fæddist 1928
í Chicago og lærði við Chi-
cago-háskóla, Indiana-háskóla og
Kaupmannahafnarháskóla.
Á þessum tíma notuðu Maurice
Wilkins og Rosalind Franklin, sem
bæði störfuðu við King’s College í
London, röntgenmyndatækni til að
rannsaka DNA. Wilkins var yfir
rannsóknarstofunni, sem Franklin
vann á. Crick og Watson notuðu
niðurstöður þeirra í rannsóknum
sínum, sem þeir birtu í hinni frægu
grein í Nature.
Konan sniðgengin?
Árið 1963 fengu Watson, Crick og
Wilkins Nóbelsverðlaunin í lækn-
isfræði. Franklin lést árið 1958 úr
krabbameini aðeins 38 ára og þótt
rannsóknir hennar hafi verið lyk-
ilþáttur í uppgötvuninni eru verð-
launin ekki veitt að mönnum látn-
um. Það er því ekki hægt að segja
til um hvort hún hefði fengið verð-
launin hefði hún lifað, en þau eru
aðeins veitt þremur einstaklingum í
senn.
Óumdeilt er hins vegar að hún
gegndi lykilhlutverki. Færni hennar
í röntgenmyndun gat af sér „Ljós-
mynd 51“, sem kom Crick og Wat-
son á sporið um að DNA væri eins
og stigi, sem snúið væri upp á til
hægri.
Sumir feminístar setja Franklin á
stall og segja að Crick, Watson og
Wilkins hafi sniðgengið hana. Hún
hefur jafnvel verið kölluð „Sylvia
Plath sameindalíffræðinnar“ og er
þar vísað til bandaríska rithöfund-
arins, sem svipti sig lífi og var í
skugga eiginmanns síns, breska
ljóðskáldsins Ted Hughes.
Crick hélt áfram að vinna í erfða-
fræði og fór að rannsaka heilann.
Hann lést árið 2004. Watson stjórn-
aði hinu umfangsmikla verkefni við
að greina erfðaefnið, Human Ge-
nome Project, frá 1988 til 1992.
Hann gegndi lykilhlutverki við að
afla fjár til verksins og leiða saman
stjórnvöld og fremstu vísindamenn
greinarinnar.
Skilningi á
lífinu breytt
til frambúðar
UPPGÖTVUN FRANCIS CRICK OG JAMES WATSON Á UPP-
BYGGINGU ERFÐAEFNISINS FYRIR 60 ÁRUM OLLI STRAUM-
HVÖRFUM. HÚN VAR GRUNNURINN AÐ ÖRUM FRAM-
FÖRUM Í LÍFTÆKNI OG LÆKNISFRÆÐI Á OKKAR TÍMUM.
STRAUMHVÖRF
Erfingjar Cricks seldu
nóbelsverðlaunapening
hans á uppboði.
James Watson stillir sér upp við líkan af DNA sem sýnir hvernig erfðaefnið er byggt upp eins og tvöfaldur gormur. 60 ár
eru liðin síðan hann og Francis Crick birtu grein um uppgötvun sína á uppbyggingu DNA í Nature.
AFP
* „Það hefur ekki farið framhjá okkur [að hinn tvöfaldihelix] er vísbending um afritunarkerfi erfðaefnisins.“Francis Crick og James Watson í grein í tímaritinu Nature 25. apríl 1953.AlþjóðamálKARL BLÖNDAL
kbl@mbl.is
6 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 28.4. 2013