Morgunblaðið - 20.06.2013, Blaðsíða 21

21
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 20. JÚNÍ 2013
Hjólað í messu Veðrið var fallegt í Laugardalnum í gærkvöldi en þessi hjólreiðakona var á leið til kvennamessunnar við Þvottalaugarnar, í tilefni kvenréttindadagsins.
Árni Sæberg
Líklega hafa fáir ein-
staklingar á Íslandi haft jafn
miklar væntingar með sér í far-
teskinu líkt og það ráðherralið
sem nú skipar ríkisstjórn Ís-
lands. Mikil nýliðun er í þing-
heimi og ef marka má þær
ræður sem fluttar voru við
stefnuræðu forsætisráðherra þá
er þegar kominn góður vísir að
betri umræðu og breyttum
vinnubrögðum. Það er mín von
og líklega meirihluta þjóð-
arinnar að þetta þing verði samhent í að
vinna að góðum málum sem varða hag allr-
ar þjóðarinnar og láti nú þjóðina í friði með
einhverjum minniháttar málum og kvabbi.
Það er samt dapurlegt að sjá hvernig viss
fjölmiðlaumræða hefur verið á hveitibrauðs-
dögum ríkisstjórnarinnar. Reynt hefur ver-
ið að gera lítið úr umhverfisáherslum henn-
ar vegna þess að nú á að samþætta (ekki
fella niður) umhverfismál við aðrar greinar.
Ekkert er gefið fyrir þau rök að það sé
jafnvel betra fyrir vægi umhverfismála að
vera samþætt sem flestum atvinnu- og iðn-
aðargreinum. Hvers vegna á alltaf að ræða
umhverfismál ein og sér og þá helst sem
andstæðu við alla aðra málaflokka? Einnig
hafa verið gerðar tilraunir til að gera lítið
úr þeim einstaklingum sem taka nú við
rekstri ríkisins án þess að sjáanleg ástæða
hafi verið til þess. Það á sumsé að viðhalda
leiðindunum ef svo má segja.
Mikið hefur verið gert úr kynjamisrétti
fastaefnda á meðan sjaldan er minnst á að
stjórnarandstaðan fær formennsku og vara-
formennsku í nokkrum nefndum. Endalaus
umræða um aðildarviðræður eða ekki
aðildarviðræður við ESB fær fáa til að
leggja við hlustir. Enn er reynt að ala á
sundrung frekar en því sem getur sameinað
okkur sem er rangt því við skynjum öll
mikla þreytu hjá almenningi á þessu eilífa
karpi.
Það er miklu fleira sem sameinar okkur
heldur en sundrar þegar vel er að gáð. Við
viljum öll atvinnu við hæfi, við viljum sann-
gjarna skatta, við viljum stöðugt velferðar-,
heilbrigðis- og menntakerfi. Þetta er ein-
mitt tónninn sem er að finna í stefnuyfirlýs-
ingu Sjálfstæðisflokks og Framsóknar og
vekur a.m.k. hjá mér vonir um
bjartari framtíð á Íslandi held-
ur en ég hafði fyrir nokkrum
mánuðum.
Kosningabaráttan sem leið
einkenndist af þeim loforðum
sem brunnu helst á þjóðinni,
það eru skuldamál heimilanna
og skattabreytingar. Þetta
verður þingheimur allur að
hlusta á. Aðrir málaflokkar þó
mikilvægir hafi verið fengu
ekki eins mikla athygli. Það er
ljóst og hefur verið í þónokk-
urn tíma að staða þjóðarbúsins
er afar erfið og vandmeðfarin. Mér hugnast
vel sú stefna að upplýsa loks um raunstöðu
ríkissjóðs, sú staða er sögð vera mun verri
en áður var gefið til kynna og var hún ekki
glæsileg þá.
Sannleikurinn verður líklega sár en um
leið er hann vitundarvakning um til hvaða
aðgerða þarf að grípa svo að þessu skipi
verði snúið við af rangri leið. Það þarf að
forgangsraða í niðurskurði sem og nauðsyn-
legt er að opna hér fleiri gáttir svo að er-
lendir fjárfestar sjái hér þau tækifæri sem
svo sannarlega er að finna. Til þess þarf
samhent átak allra upplýstra einstaklinga
sem vettlingi geta valdið og festast ekki í
gamaldags pólitískum átökum sem enginn
hefur lengur áhuga á.
Verkefnalisti nýrrar ríkisstjórnar er lang-
ur og vandmeðfarinn. Ég hef tröllatrú á
þessu efnilega fólki sem þar fer með völd.
Við þurfum öll að sýna þeim uppbyggilegt
aðhald og rýna í aðgerðir þeirra til gagns
en ekki rífa þau og verkefni þeirra niður án
málefnalegra raka. Við erum líklega öll
sammála um að við getum og verði það þá
okkar vilji, að Ísland komi vel undan næstu
fjórum árum svo að við getum aftur sagt
með stolti, „Ísland best í heimi“!
Eftir Karen Elísabetu
Halldórsdóttur
»Endalaus umræða um að-
ildarviðræður eða ekki
aðildarviðræður við ESB fær
fáa til að leggja við hlustir.
Karen Elísabet
Halldórsdóttir
Höfundur er 2. varaþingmaður Sjálfstæðisflokks-
ins í Suðvesturkjördæmi.
Nýir tímar
Í nokkurn tíma hafa lög um
lánasjóð íslenskra námsmanna
(LÍN) verið til endurskoðunar.
Tvö frumvörp varðandi breyt-
ingar hafa verið lögð fram. Ann-
að á haustþingi 2012 af Lilju
Mósesdóttir alþingiskonu og hitt
af þáverandi menntamálaráð-
herra, Katrínu Júlíusdóttir.
Frumvarp Lilju gekk í meg-
inatriðum út á að lagt var til að
endurgreiðsla lántaka falli niður
við 67 ára aldur og að ábyrgð
ábyrgðarmanna á námslánum falli niður þegar
ábyrgðarmaður nær 67 ára aldri að uppfylltum
skilyrðum. Frumvarp Katrínar gekk hins veg-
ar út að námsmenn sem ljúka þriggja ára
framhaldsnámi á tilsettum tíma fái eina millj-
ón fellda niður af námslánum sínum. Frum-
varp Katrínar lagði einnig til í samræmi við
frumvarp Lilju að ábyrgð ábyrgðarmanna á
námslánum falli niður þegar ábyrgðarmaður
nær 67 ára að uppfylltum skilyrðum.
Krafan um ábyrgðarmenn á námslán hefur
verið og er að mínu mati enn mjög umdeild og
hefur því verið haldið fram að hún samræmist
ekki markmiði laga um LÍN að tryggja skuli
jafnrétti til náms. Sumir námsmenn hafa ekki
átt þess kost að fá ábyrgðarmann á lán sín og
hafa því þurft að leggja fram bankatryggingu í
þess stað. Árið 2009 var reglum LÍN breytt
þannig að frá og með gildistöku laganna eru
námsmenn sjálfir ábyrgir fyrir endurgreiðslu
eigin námsláns, að uppfylltum skilyrðum um
lánshæfismat. Þ.e.a.s. ekki þarf lengur að
leggja fram yfirlýsingu annars manns um
sjálfskuldarábyrgð.
Þessar reglur eru þó ekki afturvirkar sem
þýðir að ábyrgðarmenn á eldri lánum fá ekki
fellda niður ábyrgðina. Ævilöng ábyrgð
ábyrgðamanns á námslán er að mínu mati með
öllu óásættanleg. Sérstaklega þegar litið er til
þess að ekki þarf ábyrgðamann á ný námslán
hjá LÍN. Ég tel það því einungis verið að fara
milliveg með að samþykkja þá breytingu að
ábyrgð ábyrgðarmanna á eldri lánum sé felld
niður við 67 ára aldur. Ég hefði þó viljað að
frumvarpið ætti að ganga enn lengra en lagt er
til og fella niður alla ábyrgð ábyrgðarmanna
afturvirkt samstundis. Á þann hátt er stígið
skref til jafnræðis á milli núver-
andi og eldra regluverks lána-
sjóðsins.
Ábyrgðarmenn námsmanna
eru oftar en ekki foreldrar þeirra
eða fjölskyldumeðlimir. Tökum
sem dæmi námsmann sem tók
námslán fyrir 2009 með foreldra
sína sem ábyrgðarmenn. Fari svo
að námsmaðurinn lendi í efna-
hagslegum erfiðleikum og geti
ekki staðið undir greiðslum mun
það einnig valda fjölskyldunni
erfiðleikum og í versta falli gjald-
þroti. Svo ekki sé talað um að
deyi báðir foreldrar námsmannsins eru það
erfingjarnir sem sitja upp með ábyrgð náms-
lánsins. Námsmaðurinn sem hins vegar tók
námslánið eftir 2009 stendur og fellur með því
einn.
Margir lífeyrisþegar á Ísland búa við kröpp
kjör. Flestir vilja fara á eftirlaun með ró í huga
og öryggi í efnahag en ekki að hafa áhyggjur
af námslánum barnanna sinna. Það eru því góð
rök fyrir utan jafnræðisregluna að fella niður
ábyrgðir á námslánum samstundis eða í
minnsta kosti við lífeyrisaldur.
Ég legg til að endanlega verði hægt að
tryggja jafnræði námsmanna varðandi
ábyrgðir á námslánum. Lagt verði fram laga-
frumvarp um breytingu á lögum LÍN þar sem
eina breytingin er að ábyrgð ábyrgðarmanna
verði annað hvort afnumin afturvirkt eða falli
niður við lífeyrisaldur. Eins og staðan er hjá
ríkissjóði Íslands í dag tel ég óraunhæft að
tvinna frumvarpið saman með niðurfellingu á
endurgreiðslu námslána hvort sem það er við
67 ára aldur eða í formi afsláttar ef námi er
lokið á tilsettum tíma. Að lokum vill ég brýna
fyrir alþingismönnum mikilvægi þess að það
ríki samstaða þingmanna, þvert á flokka, að
samþykkja þessar breytingu á lögum LÍN.
Eftir Hilmar Ögmundsson
Hilmar Ögmundsson
Ábyrgðarmenn á
námslánum LÍN
» Löngu tímabært að ábyrgð
ábyrgðarmanna á náms-
lánum LÍN verði annað hvort
afnumin afturvirkt eða falli
niður við lífeyrisaldur
Höfundur er hagfræðingur.